Thursday 19 February 2015

PACHUAI PARUAL CHANCHIN

PACHUAI PARUAL
Pu. C. Dingliana A Pa ureng hei ahnuaia hei hi anchang:-
A) 1. Chawngkuala 2. Vanpuithanga 3. Dara 4. Vanhnuna 5. Khuma
6. Doihuma 7. Hrawma 8. Doivunga 9. Laisathanga 10. Singa.
11. Channgura an manika hi anchang.
B) Sl. No. 11. Chawnngura chi thla chu 1. C. Dingliana. 2. Zakungi
3. Lalroii 4. Ngaia 5. Thuami 6. Jatinkhuma Chawnngura chi thla.
1. C. Dingliana ain sungnu Chuidingliani chi thla:- 1. Hnamsiama 2. Lalsansuaki 3. Siamdingi 4. Lalroidingi 5. Chuaithlunga an manika hi.
C) Jatinkhuma a insungnu Roihmingi chi thla :- 1. Dr. Lalengmawia
2. Lalnunthari 3. C. Thansanga.
D) Hnamsiama a in sungnu Biamawii chi thla :- 1. Lalhmunsangi
2. Lalhlimpuii 3 Jenet Nunengi 4. Gideon An manika hi.
D) Chuaithlunga a in sungnu Lalengruali chi thla :- 1. E. Lalnunthari
2. Jerrin Lalnunmawia 3. Shiruilily L.S. 4. Enola V. L. an manika hi.
Kum 1925 in Saidara khawpui an i ti a chun ki piang a, ma kum den chun Saidara khua, ader tiang Berokhua an i tia chun, khawthar kin kâi a. Bero khua aţang chun 1931 Saisa Khua (Saisa an pēlna) a chun khua-thar kin kâi nawk a, kum 2(Hni) ka kin om hnung in Tlângte khua (Kēltan dung) an ti a. Chun, khua-thar kin kâi nawk a, malaia kin Bazar kai na ţhin chu Champarai a chang. 1935 Kum vēl chun ki nu unu pasal Roidona hnianga chun A, AW, B, CH, ki zir ţhin a an hnianga chun ke riak ţhin. Ma hun lai chun Mizo zirtir tu Pu. Siamkunga an i ti chu ahong oma ahniang a chun School ki kâi a thlâ 3 ka hnungin ani kal khal a, abâk hong tâk loi hate ki mong nawka. Ma hnung chun Talan No-11 ah chun Ngursailiana Darlong an i ti chu zirtirtu in a hong om nawk a. Machun ki champa Hratthuamliana rek chun nintin bu infûn in School chu kin kâia, mang ka chun kum ka chu kin kâi a zirtirtu an om tâk nawleia kin mong a kin sin ta a chang.
1940 kum February thlâ in Paul Rosted sap missionary an i ti chu Churachanpur aţangin Darlong khua chu ahong fang a. Kin khua a chun a hong lēng a kin in bawl chu a en vēla, a en vēlâ malai a kin in ha adung Hlam 20 ka A khang Hlam 3 ka long kil nih nangphiar om loi ritâi rît a phiar a chang a, kin Ribu (Family) chu thlâ ani lâk a (snap), Chun ki pa hnianga," Nin naipa hi ţhui keti, Churachanpur Bordinga la om rise," ti in ahni a. Ki pa chun Churachanpur a om ding chun ani phal a Sappa chu ki zui ve ta ah. Ma lai chun pawl(class- ii ) ki zirlai a chang a pawl (class-ii) den a chun ki om a ki hlawtling (passed) ve ah. 1941 kum vel chun German nih Sapram indoi leia Boarding a chun om ngaina a omtâk naw a mâni khua ţiang a kir ding in thu chu kin dong a. Ki champa Hratthuamliana rēk chun Hmar khua ri ngot a ni 4(inlika) phei in kin hong kala Hmar khua Tuiruang kawl a kin hong thlung a mataka ţang chun rilong in kin hong kal a khawhloia chun Lokhipur chu kin hong thlunga. Mataka ţang chun Rail in Silchar pan in kin hong kal a Banughat an i ti ari a chu kin hong kal a ma hmun a chun kin riak ta a.
A zîngtiang Phei (onfoot) Miles 33 vel kin hong kal hnung in kin Bazar kâi ţhin Champarai Bazar chu kin hong thlung. Mataka ţang chun miles 6 (ruka) phei den in kin hong kal hnung in thlângte (Kēltan dung) kin khua chu kin thlung. 1941 ma Kum sûng chun ten hom a ki kal tâ naw.
1942 Kum chun Rengram sûng Jampui a Tlaksi khua an i ti a chun Pawl (class-iii) chu ki hong sunzom nawk. Changrochu ki pa ha ihom sinţuan a thaw thei tâk nawleia ki zirlai chu ki mong khal ta ah ki pa chu ki ruan ta zawk. Khawsung a, koihran a, ki thei lam lam in ki sin ve ta zawk achang.
26-March-1944 kum in nupui ki nei a NK. Lalthansungi Thangur hnam, apa Ngursailiana anu Chondingliani Zote hnam. Pathian zara nai nupangte kin nei a arihming “Ngursiliani” kin tia, changrochu thla in 2 ka hnung in ani thipeka nai boi chun kin om ta.
1945 kum in ki pa in ani thi khal a, ma kum den chun V.C. Chairman in anne thlanga Secretary rēk ki form sa a, ma chu March thlâ in ke hawi. February-1946 kum chun ki nupui Lalthansungi chun a ni boiral khal nawk a kin urēng chun kin om ta a, kin vai em em a bunēk thâng chu kin nei. 1950 kum in Mosolman rot lai mat in Kumarghat tiang kin infena (inpēm) mahom a chun koihran Secretary in anni ruat a, chun V.C. Secretary hom ki chang sa den nok a. Malai chun aram reng ha iți zen a chang leia tlâng mi (Vâi) hei in Lal khajana chawi an awi leia Darchawi ulian in Lal khajana lawr ding an ni ruata Fatikray biala lawr ding in Pu. Roipuia rēk chun a dawng a Rs.2/- kin lawr tan.
1952 kum chun nupui ki nei nawk a, a rihming chu Hnilliani a pa Renga a nu Tinkungi Hlangsasuan ve anchang. 1954 Kum chun nâi hom nei loiin ki nupui in ani thi khal nawk a. 1955 Kum in Shillong a tangin Mizo officer J. Sanga an i ti chu ahong a, ati chu ,"Tuhom mimal in om naw roi khote tē hom in om naw roi ânhun ta naw, sorkar hom in manmasi angkan nangni ngai nawni ati a." 1955 Kum chun Darchawi inpēm chu kin tum ta a. 1955 kum chun January thlâ in Darchawi a chun kin va lēng a Ulian hei in ,"Nuar naw unla khaw khang lianna khaw dung seina hom chang a ti, Pu. Khuma (Pu. Johana pa) in a rî in hei bawl ve roi," anti a. Ka chun kin va ta a in chu kin hei bawl ţan ve a thuzer in Darchawi lam hong siam kinti kiti pēka asan chu Darchawi lampui ma lai han Sarikul țum angka chai achang.
Pastor Lalhuala chun ,"ei thaw ding changa ti." atia matak a țang chun țhalai chai chang loi in pâtē, mipa hei ari in kin phur em em a, akum akum in Motor chu akal theia, kin lawm na in vok in 2 ka fun in 4 ve ve akhat (Rs.40/- +40/- =Rs.80/-) kin chawka ruai ţha vaikan kin in ţhe. Malai chun Pu. Sangchulianan Darchawi Map a siam a, patzâi in meihrui (eletricity) a ti a asiama atun te atak atak in a omta. 1956 kum den chun Y.D.A. thaw tha nawk ei ti antia President in an ne thlanga, Ma kum den chun V.C. inthlangna an ni nei pui a Secretary in an ne thlang nawka. Ma kum den chun Baptist koihrang Executive Committee inthlang ding anti a Secretary dena an ne thlang nawka Presbitery inkawmpui ari in an ni tir ţhin a. 1956 kum den chun School Committee inthlang ding anti a ma hmun hom a chun Secretary dena an ne thlang nawk a. Pathian nî feng in fai ¼ kg ( Pavaka) a dawnga kin lawr a zirtirtu 2 ka kin nei a an mani hei chu amilu a var 20 kgs in kin pēk a ahlei ka chu School fund a ding in kin sia țhin.
Makum chun Kumarghat B.D.O. in club nin nei bei ? ti a anen don a, kin nei ki ti a hruaitu a chun kēn siam a. Nupang hruaitu hei rek, ki office a hong roi a ti a. NK. Darneikungi nih NK. Piangi an mani hei rēk chun kin zu a, korțong in isawn ei ti anti a kin thiam lam lam in korțong chun kin insawn pui a. I chem mo nin ithaw țhin atia a nen don a.
1. Khawsung kin in fâi a,
2. Damloi enkol kin ruan a chun
3. Sin zoi thei loi kin zoipui țhin.
A țha chu te a ti a, hun tawika hnungin
i)Radio-1 ii) Harmonium -1 iii) Tobla-1 iv) Pumlight – 6 v) Puan in achungni ahnuai – 2 vi) Pat nâlna ( Hrelawt) ani pēka, vii) Club in bawl na ding poisa hom ani hong pēk saden a.
1961 Kum chun Kumarghat Godawn a sin chu ki mong a Mestori hei den chu kizui nawka 1962 Kum in sorkar ațangin hmangrua (Insturments) ki dong a Mestori hei chu kizui tir a kei man a ki siam hmasak chem chu Kumarghat B.O.C. kawla Homeopathic Doctor Pu. Giri Datta a inkhar (door) chun Pu. Ngûra (Kathalcherra) Hawimaina atia chair 1 ka ki siama. Chun Pu. Lalhuala denin chair phan in sei ding a tia thla tin Rs.2/- hlaw in ân sei awi awi insei thei a ti a, thla 2 ka kin hong (opened) a ân sei boi hate kin khar a.
1964 Kum in Gordon John (Sappa) in bawl nih korati sin thaw sadingin Pu. Tinthuaman ani tia, Pu. Zuala rek chun Ramriak in thing kin ata sâppa in bawl hom chu ki tang fe a Pu. Vangchungnunga rek isin thin achang.
1957 March 3 in Pastor Lalhuala hmangin nupui ki nei nawka Nk.Chuaidinglini , Anu- Liansungi ,Apa -Renga Upa hlun Roia farnu. Pathian malsawm na zara nâipa 2 ka nih nâi nupang in 3 ka kin nei a. Ma kum chun Pastor Lalhualan Society thaw ei ti a ,Share (Hrang) kin kat a amilua Rs.14/- ma na chun bû kin chawk a Pu. Ngurkhuma in a kin sia thin. Chun thawțanni (Monday) feng in Fatikray bazara thehraw la dingin an ne tir thin. Pu Tuadinga azuarpu in a om thin. Pastor Lalhuala chu Agartala tiang ani kal khal a. A kal hnungin ma hei hin an buaipuia Pu. Rankhuma, Pu. C. Thuamdiga, Pu. Lalhminga (Kathal cherra) nih Pu. Hmunthanga. Atawp a Pu. Suapailiana vawn ari in ala buipui. 1958 Kum bula P.W.D. in (house) i bawl țhin Mestori hei laia ki lût ve a ki sin ve a an mani hei rēk chun. 1960 Kum in Kumarghat Godown a fai var in ki om a. Mataka țang chun Society office tin a lekha thon thak in vel in ke om. Society Manager Pu. Kanailal an i ti a chun om mai inla ni damsûnga ne thawk thei aw ding nang ngaitua ke ti a ti a. Chang ro chu a ngaitua hma in ki mong a.
1965 Kum chun thing ât dawl chu kin in siama Pu. Hmunchua, Pu. Zuala. Pu. Roitua in hom kin bawl thaw den a.
1975 April 14 Kum in ki naibungpa Zatinkhuman Ram ani ngaitua pēka, Khanchon khua a chun kin infen (Pēm) ta a. Ma khua a hin kin om nghet ta a, ka chun ki nâi hom in nupui pasal hom an hong nei ta rît a.
Ki nai hei :- i) Hnamsiamliana a nupui Biamawii
ii) Lalsansuaki a pasal Hrangkunga
iii) Siamdingi a pasal Sangliana
iv) Lalroidingi apasal Pu. Lalthanmama
v) Chuaithlungpuia a nupui Lalengruali
Chun, Alipur Hospital a voi’n 3 ka lai in enkol ni inzai’n ke om. Chun, ma hnung chun kin pa chu 31st December 2009 zînga Khawvel ațangin Lalpa in a nunna chu an ngham tir ta.
C. Dingliana a chan chin a thlangpui a in zia suak.
Pi. Chuaidingliani ni a nai hei.