Friday 28 September 2012

DARLONG HNAM HONG SUAK DAN NIH LAL CHANCHIN



By: Malsawma Darlong, Saibual.

Ei hong suakna bul hi, atuna China rama “SINLUNG” ei pi nih ei pu hei chun an loi ti thin. Sinlung atanga atuna Burma rama Kampat bial ei hong lut tan hi 950 – 1000 AD vel in an hril. Ma hun lai chun, Hmar, Mizo, Darlong etc ti a in koi hrang bikna ala om nawh. Chunkachun, Kampat biala chun, Khaw dang dang chuan in Lal hrang hrang awmpna hnuaia an hong khawsak a. Ma hun vel lai chun Thangur Lal anla om naw in an hril.
Ma hun lai vel chun, “HRIAM” ti in an loi in koi thin. Kampat atanga atuna Burma ram Chin State an pan mur mur lai in, Ei Lal khat kan hin Ribung kung aphuna, a phuna san chu ma hi an ti. Burma ram sung homa hmoloi in an om dar tan lei in, “Ma ribung kung takzar hei in hnuai asik tik chun kimi kisa hei lan funkhawm nawk anti” ati anti. Kum 1190 AD vel han ma Ribungkung Kampat a an iphun ti in ulian tak tak hei chun an insir thin. Ma ribungkung chu atuna ri hin Burma rama hmun khatka  KABAW VALLEY an iti sunga hmu thiam in ala om.
Kabaw Valley (Tahan-Kampat) atangin  COL HNAM hei in an ni hong nawr hrat lei in Burman simtiang Chin State panin anin tawl tan ta zawk a chang. Ma taka tang chunk um 1200 AD vel in Chin State Biala inhnai tertuar kan khaw dang dang nih hmual dang dang ichuan in an khawsak tan nawk a chang.
“Tahan biala inthawka simlam tianga anin pem nawkna san hi, Colhnam hei in an hong nawr lei chai a chang chuan gnaw a, Rua intam leia LOI inhma harsatna lei nih Chifak thlaksam lei hom a chang sa ti in an loi ti thin”.
Ei thlatu hei Chin State hong lut hun hi 1101 AD – 1200 AD vel. Kampat  a chun, Khawhrang hrang, Lal hrang hrang awpna hnuaia an hong om tan a chang. Ma hmun a hin kum sawt feka an hong chambang. Ma lai a an khua hei chu, Sangte, Ngente, Sawnlen, Tualngen, Senzawl, Thlangkhua, Puiloi, Invang, Buangpui, Chongthu, nih Mupuisip etc. Ma bak hom ahin khua tamka tia an la loi hong om, changhomsiala ihawi seng a chang tak naw lei in ei ihawi ka ei hong in chuang a chang. Ma ram ahin an om lai a chang, SURA NIH HAIFINGA hei thephung an hong nei tana, ma chun, Liandoia thephung hom hi ma hun lai vela an inei tan ti in anin sir thin.
Chunkachun ei hong inpem tira, Ei pi ei pu hei chun Mizorama hong in pem hma hei chu RILI DIL khi an loi hong omna hlui a chang ti in anin sir thin. RILI DIL hi atuna Mizo hei in RIDIL an iti taka hi a chang. Mangka chun a uhnunga hong inpem ve hei chun RILI DIL chu RIADIL ti in an hong koi ve ta a chang. A DIL chu hmunka a chang. Atuna ri in ma Dil chu Myarma nih Champhai, Mizoram Khawl vela la hmu thiam in ala om.
Mangka chun Pi nih Pu hei an hong inpem atang chun an khua rihming atang in Hnam rihming chu ahong piang tan ta zawk a chang, Ma chai chu chang loi in mimal rihming te te a tang homin Hnam rihming chu a hong piang suak tan ta vu vu zawk a chang.


THANGURA CHANCHIN

Darlong Lal ei ihawi hmasak chem chu Pachuai Lal Singraia hi a chang. Singraia hin Rimu tamna tlanga khua adinga, ma khua chu “MUPUI SIP” khua ti in ari hming an sak a. Singraia hin tiana Liandoia DAR rulpui rila ahmu aha akawl lei in, kachun, nai nupangte ahong nei a chang chun anai nu ruhming chu Darchungnungi ti in ansaka naipa anong nei nawk a chang chun, Darsungpuia ti in an hong isak ve.
Lalsingraia nainu Darchungnungi chu ahong seiliana, nunghak ahong chang ve a, nika chu chamfa inthumka (3ka) hei rek Kutbun nih Kuarbe dengpu hnianga Kutbun, Banbun,Kuarbe, ngun nih thil dang dang indeng tir dingin an kala, an va thlung chun Diaini pa chun Nupangte an thil ki deng pek ding inte, zanka kila zalpui lak thin aloi ti peka. Ka chun, Darchungnungi chun Diaini-pa hnianga chun “kei te Lal chi ki change nang zalpui thei no ning” ati a. Diaini-pa chu aning athik fe a, ati den nghala, asan chu Lal nainu a chang lei in. Mangka chun a cham hei dang chu Diaini pa chu an zalpui lei in an Kuarbe, rithei nih banbun hei chu tha tak takan adeng pekin asiam peka. Darchungnungi ta raw chu DAWI in an tai pek zawka. Ka chun an cham inthum in an hong kir khir nawk a SENTAILI DIL an hong phak a chang chun an kuarbe nih an rithei van deng tir chu ma DIL an chun an hong suk a chang chun, Darchungnungi Kuarbe nih rithei hei chu asiat pek rita baka amit hom hong zing sa a, asan chu DAWIA a intai a chang lei in. Chunkachun Darchungnungi chu Lal nainu a chang lei in mangka a om chu Khua ami hei in an hawi chun, Lal nainu a chang lei in, Khawtin in an hong puak inlawna an in anin thlung hmaka anti. An in an hong inthlung a chang chun, a chanchin chu anin dawna, ani chun chiang vai ka nih kip fekan asir pekin ahrila. Ama ruala va ve a cham hei hom chu indawna an nei sa fe dena. A cham hei chun, “Anti inte chang bani” ti in an thunga. Kachun, Darchungnungi pa Lal Singraia chu aning athik fe a, a Dawi thiam hei chu ibum khawm in thil om zia hei chu ahril hawia. Kachun aning athik lei in A Dawi thiam hei chu a phung ve a ka chun Dawi chu a Dawi thiam hei hmangin an vuanga, Diaini-pa omna khua nih tui chu tui hrim hrim an put tira, akhua kareng tui in ansipa an thi rit anti.
Hun ahong kal zeal, Darchungnungi chu ahong sei lian tira, nunghak ahong changa, an kawla raltha nih mihuaisen Thadingpuia Thlangsasuan, a dit a. Thadingpuia hom chun Darchungnungi chu adit ve thaw a. Changhomsiala Hnam chawm hnam nih Lalchi chu ka hmana innei thei nih inkop thei an chang naw lei in, Thadingpuia chun asaiphol awi vain aw a. Darchungnungi chun, Thadingpuia chun a saiphok awi naw ti ahawi a chang chun, zanka chu Thadingpuia tual leng tin, Bukpuia riak dinga apan lai chun, lampuia aloi inruanga, ompuia inpawl dingin afaw a, chunka hom chun, Thadingpuia chun, Lal nainu itawn chu an thiam loi zia hawi in ahniala. Changrochu Darchungnungi chun, ‘ani ompui naw hom in, athang chu tum tho tho’ neti ati peka. Thadingpuia chun, Ki ompui naw hom in athang chu ke tum tho tho, thi hnek inte ati a, Darchungnungi chu a ompui ta rak zawk a chang. Chunkachun, hun itenka mawchang hnung chun Darchungnungi chu thling Changloi in a hong om a, anu nih apa in an fia a chang chun, thudik ahril ngam loi in khel ahril ta zawk a chang. Asan chu thudik ahril a chang chun, dan angkan Thadingpuia chu ithat a tul ding lei in. A khel hril dan chu mangka hi a chang, “Nuhoi hei suangding zawnga rama ki zui lai han, SARIZA in ninhnil ki thawnga, ani hong ibaw ha chang bani, mati bak loi chu ane ompui le ki hawi nghal nawh” ati a. Ka chun, nuhoi rama suangding zonga azui hei chu anin dona, anni chun, “ athawng lai han; ahong inbaw ngar ha” an loi ti a Lal anti lei in. Asan chu Lal tong nih Pathian tong ha hmun ka ngai in an ngai thin lei in. a khel an hawi mai hom in tuhman a kak ngam pap an nawh. Darchungnungi cham hei homin, Thadingpuia rek anin di ti an hawi ve mai homin ihman anti ngam nawh.
Hun itenka mawchang hnung chun Darchungnungi chun nai ipate ahong neia, ahmel athat fe a, angoi sa dena, an mom teltual sa lei in Lal upa hei in ari hminga THANGURA ti an isak, an loi ti thin. Thangura chanchin nih apiang dan hi ngaidan hrang hrang rochu a om. Khawsak hei chun, Thangura, hi raltha ram invak hei in naipangte achang laia rama an hong iser, an Lal Zahmuaka hnianga anin hlana, Zahmuaka chun naipang hmeltha tak, inmom tettut a chang leia THANGURA ti a ari hming aloi isak ti in an loi hril. Thangura piang dan nih hongsuak dan hi Darlong hnam hei chun Darchungnungi naipa a chang ti hi an loi ipom thlap a chang.
Ma taka inthok chun Pachuai in Sariza an that homin mani ina an hong inlut thin nawh. Hlangsasuan hei ina an hang inlut thin anti. Atuna ri homin ahawi hei chun an lan ser.
Mupuisip a Lal Singraia, in Lal lai hi Darlong Hnam lai nih Khawsak hnam lai a chun an thang em em in rihming anei fe a, an raltha hei lei in, an thawm hom alian in anin uang fe a chang. Mangka khopa khua rihming inthang Mupuisip khua chu aloi chang. Ma lei in, Thangur Hnam hei mi chunga ning athik changing nawle mi hnam chawm chunga anin hrang changing “Ni ngep naw roi, Muipuisipa piang kin chang” an ti thin. Lal singraia chun, naipa izaka maw anei ti ei hawi phak tak naw a, chanhomsiala anaipa Darsingpuia hla thu atangin, Darsingpuia chu anaipa a chang ngei ti rochu ei la chiang a chang.
A Hla chu:
“Ka zon, kazon e,
kappa Singrai,
Chatuan robawm dar ka zawng e,
Liando- Ngente lung lawm nan e”.
Liandoia hi Ngente a chang ti hom hi ma hla thu atangin ei hawi thiam.
Darlong Hnam hei chun Thangura Nu chu Darchungnungi ti hi ipom thlap a chang. Apa raw chu Thadingpuia a chang ti in mi in an hawi homin anu in a ip tlat lei in, tu hman in ihman anti ngam nawh. Changhomsiala, Thangur hei chunga midang ningthik changing kahin anti thin: “ Ilem maw an chang bik, an ni hom Thadinga Zangtui fir” anti thin anti.

Hnam hi voika an piang tak chun ama ha HNAM a chang

  By: Er. Huanhnehliana Darlong, Saibual.
  Hnam hi voika an piang tak chun ama ha HNAM a chang. Darlong hnam hi ngaidan hrang hrang hmangin a piangna/ a hong suakna a hrilthiam om bani changro chu ma hei ha NGAIDAN an chang. DARLONG ei i chang a hin lungawi thiam mai a tul. Khovela hnam tamka laia chik hom sia hnam khatka ei loi i chang ve tak a hin lungawi thiam ei tul... asan chu it takes a lot of time and involves a whole process of evolution to become a HNAM. Mi ichang intompui nih mi pina fawl kop a i kop ding chun atlai luat ta. Ane hawi chiang loi heiin KUKI anni loi tia ei thu loiin ei loi var hman no leiin KUKI hnam rihming inpu dingin ei loi om ta zawi achang....eini in eiin ti bei???? Tuhmanin KUKI eiinti ngai no asan chu ei chang no...officially Kuki community hnuaia tin(counted) ei chang ve lei zawiin vanti ve dingin ani om pek ta achang.....A logic chu mahi achang...... "Bangali" (KOR) hei hi Darlong hei chun KOR eiti a, "Debbarma etc" hei hinle VAI ei tia, "Mizo" hei hin le KHOSAK ei tia, vunngoi hei le SAP ei ti a ....... anni inte anin ti no reng chang loiin omzia reng anei pek no. Ei ni Darlong heiin ma hnam hei hi ei loi hawi dan nih ei loi koi dan thin mai an chang....ma ti na chu, atul angka, a hawi bei aw dinga ei loi i phua mai an chang. Ma angka den chun tiana han, ei loi var hma nih mani in ei loiin hrilfia thiam hma han mi in KUKI ti in anni loi hawi thin changbani, malei maia vawn hin KUKI tia ei document homa inzia dinga ei i om tak achang..A LUNGINNA DEN NO MO?!! maniin inti nghal loiia mi ni ti lei ringot a ei pom ve mai itul hi poi ti na chang hoi phit loi niang ei la om ve vu a!!! DARLONG tia ei in hrilfia ve hi an hun ta. Ma ding chun ei changna ahin ei chiang a tul. A chiang hmasa sa zawk hmasa an loi chang...

Eiin hnaipui hei chema ei i ngai thin MIZO tia ei i hawi hei hom hi -MIZO ti dek hi chu hnam thar ve mai a chang.A tul leia, political reason leiin, an ram uap in lian tir nih inhnet tir dingin hnam te te, hnam hrang hrang loi om khawm thin nih aloiin hnai hei ha infunkhawmin MIZO anloiinti ve mai achang. Ma laia tong loi lar pu chem Lushai tong/Duhlian tong ha anloi hmanga, an ram uap hom ha atuna Mizoram khi achang...ma laia Lushai Hills tia part of Assama loi om thin achang. Ma decision an loi lak lai han eini DARLONG hei chu an laia om hom ei loi om ve no a, tang hom an nen tang ve hrim no, a picture renga ei loi lang ve no asan chu ma lai han, hi tiang DARLONG ti in ei loi om ve ta dai achang. Ei tong hom ei lan dam a, ma leiachun MIZO chu ei chang no phot ti a chiang. Zuk i pua lei ngot hin anen chang tir chuang no. Khovela om khawm ei chang leiin an pua dap nih dap loi an hnai fefe hom om loi thei loi achang. Pathian Thu tiang ei lak dek chun HMUNKA rit niang ei chang!!! ..... ATUNA ei i chang apai hi a poimaw pu chem achang. Ei hnam hi lungril intam loia, renloia ei hmangai ding nih ei uap ding achang in ke hawi. Ei hroi lei a hin mi thenka rithla an vai thin mai achang!! Ei hnam hi a hlu eiin hlut a tul machaiachun mi respect hom ei hlo thei ding a chang. Mi hnam ei huat ding a chang no angka den in ei hnam ei izuar khop a ei ngep ding chu a chang no phot.

Titi ding ei nei tam a hnam angka homin......ei lungril ei hmang nih hun remchang ei siam a tul hrim.

Friday 21 September 2012

The Darlong Philosophy and the Christian Values

By Jeremiah Darlong

It is often assumed and asserted that the Darlong people, currently scattered within the present political map of Tripura, embraced Christianity 'en masse' in less than
half a century essentially due to the fact that they were backward in every aspect including intellectually and spiritually and have nothing better to choose. This article argues that this assumption may not be fully correct for the simple reason that these people did have own their philosophy or ideas of God, life ,death, life after death and some highly valued social norms some of which are quiet akin to Christian values and teachings. Hence the higher level of acceptability of Christianity to the people.
Introduction:
Two months ago, one evening I was seated by the side of my Boss(Ex Boss) and were talking on the point of conflict between different religions. After a while our topic got little diverted and my Boss started asking me about the early religions of Darlongs. One of his sentence that really pierced my thought was that, ‘If the Darlongs have had proper religion, they would not have embraced Christianity en masse as they did today’. I found that his observation was quiet sharp but did not react to it as these could be how outsiders perceived the transformation of the Darlong society. The issue however lingered on my mind for all over the month. In one sense, I tend to agree that if the Darlong people had been deeply engrossed in the religious teachings of Islam or for that matter in the clutches of Hinduism or Buddhism with the entire attendant practices, Christianity could not made much headway as it has been doing as of today. But it may not be fully correct to assume and assert that their conversion to Christianity was wholly due to this factor. There were certain other factors as well. Amongst them was the then existing beliefs and practices of the people during the pre-Christianity period which is broadly being termed as the ‘Darlong Philosophy ’for the purpose of this article.
Concept of God:
It is admitted fact that the Darlongs worshipped anumber of Gods or deities. What they did may not really be termed as ‘worship’ which signifies more of the ‘adoration and honor’ to the object. It was more of appeasement acts to various evil spirits whom they attributed to be causes of their illnesses and ill lucks. Once the sacrifices were performed with or without the expected positive outcome they were ignored. The priest determined the nature of sacrifice and the right animal to be offered to the deity. Some of these spirits do not have even name and often referred to as ‘Ramhuai’ 'Khawhri' Tarpa, Rikul khawbawl, Bungzut Ripui, Khuachultenu(Zingngawrtenu), Lasi, Khawbiak, Lungtan Pathian, Hrawlsenahel or any other awesome reference. They were attributed with all kinds of shapes and sizes who may prank or harass the people but not necessarily expecting any offering.
God as Human Being:
‘For God so loved the world that he gave his one and only son that whosoever believes in him shall not perish but have eternal life’7 The Darlong people did not have problem with this Bible’s commandment as well. God, having a son may be an issue for many other people since God is believed to be spirit and he should not and can not have a son. However, the Darlong people have not questioned this miraculous verse of the Bible. This is again due to their philosophical background of the concept of God. For them God can do anything including having a son, however awkward it may appear to be in human terms. Therefore, God having a son or Gods son becoming a human was neither questioned by the people nor was the idea strange or repulsive to them. Similarly to believe in the son and having eternal life at the simplistic level was so not a questionable proposition to the people. The difficulty possibly could come for them only when it says that, ‘I am the way,the truth and the life. No one comes to the father except through me”. It implies that one should have full faith only in Jesus, surrender everything to him and live your life according to his desire and commandments. Here, people started doubting and reportedly asked the missionaries. ‘Will your Jesus be able to defeat all these numerous evil spirits if we only trust in him?’ ‘Can he really protect us from all these harassments and evil designs? In fact, because of this point of faith, many people started doubting the ability of the new Christian faith to take care of their future interest in this life. It was widely claimed that those families who fully converted themselves into Christianity did paid the price in some forms from the evil spirit such as serious illnesses in the family or even death. Many of them went back to the pre-Christian practices though those who did not give up apparently did not face extraordinary sufferings as expected of them by the people.
Social norms and Values:
In the Bible, particularly Gospel books of the New Testament record a numbers of incidents and stories wherein Jesus scorned upon the hypocrisy and the arrogance of the Jews people particularly the upper class such the Pharisees and Sadducees. His main thrust of the missionary work was humility combined with a strong sense of social service. A number of incidents were there where the arrogance of the rich people was thrown to the dustbin and the lowly sincere attitude of the ordinary persons was emulated by Jesus. His social service attitude is best exemplified by the story of the good Samaritan helping the poor victims of robbery on the roadside. The thrust of the social values largely embodied in the Bible is quiet receptive to the Darlong people. Since time immemorial, they have had certain ethical social codes. These have been well emulated all along by various groups of the Darlong people. Humility, sincerity, respects for elders, concern for others particularly the widows and other weaker sections of society and courtesy in speech and behavior were very much part of the cultural ethos of the Darlong people. However, on the positive side what stands prominently is ’Tlawmingaina’. This connotes and implies uprightness, courage and self sacrifice. It also symbolized courstey, humility and modesty. Its essence is consideration for what is good and pleasing for others and for society. respect for parents and older people and ready to help for the needy.
Conclusion:
The philosophy of the Darlong people may be Rudimentary compare to that of the Greeks or the Romans or the Chinese. But they did have their own concept of God, life, death, life after death and other social norms. These ideas and values were largely uninfluenced by the surrounding civilizations and religious thoughts such as Buddhism in the east, the Islam in the South and west and the Hinduism in the North and North West. Their ideas and thoughts remained pristine, unpolluted by these larger and more influential thoughts. When Christianity arrived in their part of the world, though quiet late due to the physical distances and poor communications, they found many of own in tune with that of Christian concepts and values. This undeniably helped them to be more responsive to the teachings of
Christianity and its values. It is therefore not wholly correct to attribute their backwardness and absence of organized religion for rapid Christianization of the Darlongs.

LAM HLA


Asung na ----- a khi e-mo ram khiii..
Juanloi in a pam ve o…
Saitual e o am ram khi ee…
Juan loi in apam ve oo..

A Hla—saitual ram juan ta no roi
Kir in lerei an kungpang belong om rei…

Ma hla thephung:- tiana han saitual rama hin nungak tlang val in di em em an om a. ma hmun a chun ni ka chu vanduai takin ma anungak an that pek a,a lu an tan a, chun a lu rikhe hi nang tuai chunga an in tuar tir a. a tlang val chu a lung ase ta em mai a. chun hnunga hin a tlang val nih a khomi he in ma ram a chun ram nei ding in an hang in atlang val chun ma nang tuai kung chu a hei hnig thial le ma anungak lurikhe chu a hong tul a a tlangval pa a banfem a petpek a , chun a tlang val pa in … a ti chu… ma rama hin ram kin hong nei tik pei nila la ro a t pek a. chun ka chun a thla a .hnunga chun a ti ha te ma ram chu hang nei loi in an om a. hun sot fe ka hnung in ar pui khat ka hin ritliam(punsukna) a thul a chun ka chun atlang val a lung bai a atul a chun a thi a. mang ka chun ma anu ngak chun a tlang val chu a la la.

AIKHUANG PA LEI THAW

BY. Roben Darlong

-> Chemtat rokpain Tuider a chem a tat a, Aikuang pain atil a chep a-> Anat pek le chemtatrok pa in Rokulinkuk a leng a -> Rokulinkuk
pa in Khoum a hang per
a-> Khoum pa chun Sakhi inrai nu a sep
-> Sakhinu chu an lai le anper a Varung pinchang a si bui-> Varungnu chu anapek hate Hlingsisa ribu achen-> Hlingsisa pa in Sanghal pa pin a ei-> A sanghal pa chun Hnachang(Bak ribu) a tai-> Hnachang (Bak ribu) a tang chun Bak pa a vuang a Sai pa kuara a lut-> Anapek ha te sai pa chun Nu hmei te in a khuai lir
-> Nuhmei te chun mi Tui der a avan e->

---- > CHUN Nuhmei te chu roi an in tlung a, lei tho ding in a om ta a. chun ka chun an hang rel tan a …. A hnuai a ang ka zel hin.

Nuhmei te…. I lei mo kho lei mo mi tui dera ne ek?-> NUHMEI TE-> Saipa in I ding ai mo ki in a kuai lir?-> Eheehee.. a chang in te sai pa lei a chang chu te an t a…(saipa lei tho ding tak).
Saipa … ilei mo kho lei mo nuhmei te in ni kuai lir?-> SAI-> I ding ai mo bakpa ki kuar a lut?-> Eheehee … achang in te bak pa a chang chu ( bak pa lei tho ding).
Bak pa … ilei mo kholei mo saipa kuar a ni lut?-> HNACHANG –BAK PA-> I ding ai mo sanghal pa in ki in a tai?-> Ehehehehe.. a chnag in te sanghal pa a chng chu ( sanghal pa lei tho ding).
Sanghal pa.. I lei mo kho lei mo bak pa in ne siat->? SANGHAL-> I ding ai mo hlingsisa pa in ki pin a ei a na ha te?-> Ehehehe.. achnag in te hlingsisa pa a chang chu ( hlingsisa pa lei tho ding ).
Hlingsisa pa .. I lei mo kho lei mo sanghal pa pin ni e->i? HLINGSISA-> I ding ai mo varung nu in ki in ribu a chen?-> Ehehehe.. a chnag in te varung nu a chng chu ( varung nu lei tho ding).
Varung nu .. I ding mo hlingsisa I bu ni chen pek?-> VARUNG-> I ding ai mo sakhi inrai nu in ki pinchang a sir bui?-> Ehehehe.. achang in te sakhinu a chang chu te (sakhi nu oi lei tho ding).
Sakhi nu… ilei mo kholei mo varung nu pinchang ni sir bui?-> SAKHI IN AI NU-> I ding ai mo khoum pa in a ni sep? a ti a.-> Ehehehe… achng in te khoum pa a chnag chu( khoum pa lei tho ding).
Khoum pa …ilei mo kho lei mo sakhi nu nisep? An t a .-> KHAUM-> I ding ai mo rokulinkuk pa in ani per?-> Ehehee.. a chang in te rokulinkuk pa a chang chu te. ( rokulinkuk pa lei tho ding).
Rokulinkukpa… ilei mo kholei mo khoum pa ni per ?-> ROKULINKUK
-> A I ding ai mo chemtatrokpa in ani leng?-> Ehehehee.. a chang in te chemtatrok pa a chang chu (chemtatok pa lei tho ding).
Chemtatok pa…. ileimo kholei mo rokulinkuk pa ni leng ?-> CHEMTATROK PA-> A I ding ai mo aikuang pa inmki til a chep ngare?-> Ehehehe … chang in te ai kuang pa a chang ta chu an t a (aikuang pa lei lei lei an t a ).

Aikuang pa
Ai kuang pa chu a t ding hoi loi ha te tui a an per vit a..
An in hual ta tan a..
Tuider tiang tui der tiang an ti in tui doptiang a kal pek a..
Kadenchun.. tuidoptiang tuidop tiang an ti in adertiang a kal pek a..
Chun ka chun an in hual an in hual a …
A topa chun an hman a..
An hang ro nok a…
Ai kuang pa in .. “sentiltial ning thaliai liai ning.. naipangrual in nejuk depdep ni”,…
An per a rot nok a….
Lung khur a alut a…
Hna thial kuang in An hrol tan a ….
Aikuang pa in… “ma hnathial kuang anni hrol na hi ..aiche in puak phat hom siala suak no ning a ti”.

Sunday 2 September 2012

LONGTHARAI TLANG PIPU SULHNU

LONGTHARAI TLANG CHANCHIN:

Longtharai tlang hi ngaiven loi ding chun ei Darlong Hnam tading hin ihman poimaw na em em in hawi a chang naw. Changhomsiala in thuk tak nih ngaitua fekan ei ngaitua a chang chun Darlong Hnam ta dinga poimaw tak aloi chang. Tun lai rualthar hei dek chun Longtharai eiti chun Hindu hei Pathian omna in ei inngai thin. Changhomsiala athuruk dik tak chu mahi a chang zawk. Kum 200 hma han Longtharai tlang hi Darlong khua khatka aloi chang. Kata Longtharai an iti maw a chang ei ti aloi chang chun, Ma khua awptu hi Lal Longraia a chang. Longraia hin hun sawt feka awp a, an Lal ve em em a chang. 1992 han Pu Hmangngulpuia, Jampui mi, atanga thu lak dan hin apu in " Longraia chu kin Lal a chang loi ti pek thin. Pu Hmangngula hi ma lai in kum 99 vel a chang ta. Longraia ti omzia hi 'Kal Khal/Suak khal' tina aloi chang.

Debbarma hei rochun longtharai hi adang in an loi hril ve nawk. Rengram Lal Chandra, Indus Valley Civilization atanga an hong kal hin ma tlanga hin hun sawtka an hong om lei in Longtharai an iti an loi ti ve. An hril dan in Longtharai ti na chu " Kham Inthuk" tina a chang.

TALAN KHUA NIH TARNU LUNGDAW


TARNU LUNGDAW

Tiana Pi nih Puhei in thephung angka anni loi isir pek thin, a tak hom chang dinga ki ring phakloi,von ni 24/08/12, ki office kal ding in thulthak in, zinga voika rengin ki lungrila ‘Tarnu Lungdaw’ an loi iti thin hmu ding nih en ding chun ken puacha a. Pu.Huanhnehliana, Ganganagar Subdivision a PWD, S.D.O. achang lai remchang ila in, a motor ihmangin in phal vaikan anikalpui lei in, a chunga nansa vaikan lawmthu ke hril.

Tiklai hmana ki la hmungai thin loi nih kirimang tak hmana kila hmu ngai loi khua  Talan Khua chu ipan in kin kal ta a, lampui inthluang in ki lungril ngaituana a chun ‘Tarnu Lungdaw’ a taka hmuthei in la om ati maw aw!! Ti in ki ngaitua a, Saibual khua kin suak hma chun, Rev. C Thuamdinga rek hun tawika ti tina kin nei hmana, ma ti tina a chun “Pu Tarnu Lungdaw chanchin hi ni hawi maw?” kiti a ani chun, ‘Thangur Lal’ hei chu an chang phot ani ti pek a, chunkachun beiseina lian fe inei chun Pu. Huanhnehliana rek chun kin suak tan ta a.

Tian laia Bazar Roiinpui fe Fatikroy Lampui tiang chun ikal in Ganganagar ipan in kin kala, keiman maia ke kal changsiala chun hun itenka maw chang chu, Lampui ke vai ke ring achang. Talan lampui achang mahi ti in Pu, Huanhnehliana’n ani hril chun ki lungril takan a lawm fe rual rualin ki lung anat fe sa nghala. Asan chu tuna Darlong nai mithiam tak tak nih mi indum tak tak hei an pi an pu, an nu an pa hei loi hong suakna khua chang ding chun ka khop khopa lampui thaloi nih lampui chik ti in kilungril in nansa vaikan ken hranga. Changhomsiala ki thaw ve thei chu a om bik lem nawh.

Zawk loi ding kokloi ding ti in kin kal nawka, Talan khua kin phak taw dek chun kin driver in “sir, kal thei ta naw ning”ati hiala, mang ka khopa lampui pok nih lampui chik chu achang. Changhomsiala, Pu. Huanhnehliana rek chun motor atang chun kin tum pek a, kin motor driver in a puhei mai ituma pheia ikal chu a en ngamzoi tak naw lei in harsa fe pumin kin motor chu a hongkalpui a. Chunkachun Talan khua kin hang thlung ding chun lampui inthum kan an thena, voitiang khatka, changtiang khatka nih hlun mai kan khatka akala, voitiang akal chu DM Colony khua an ti a, changtianga kalpu zawk chu Talan khua ngei chu achang.
         
 A Lam thuam kin phak chun ki lung natna a zual em em a, asan chu voi tianga lam kalpu zawk chu brick sawling in thaduai kan a om a, chang tianga pana rawchu brick hmel reng reng a ma khua apiang atanga alampui in la hmungai loi angka mai in a awma.

Khua ton tir kin hang thlung achang chunPu, Huanhnehliana’n Darlong khua ala son naw lei in kor tawngin khua ton tira I awm hei chu a ahang sawna. Changhomsiala, insunga om hei rihai hong suak chu ki Hnam tawng Darlong tawng tak ngei rihai, ahong suak ti kin hoi chun, kin tawnghmang chu kin pher vit nghala, ma in neipu chu Pu, Huanhnehliana hei tupa ngei mai chu aloi chang zawk.
     
Ma hmun a chun hun sawt lem loi kin inngham a, tui in ding nih char hai ka hom tawngtha duam hom in kin thlaw lem nawh. An in kawla Ar/vok vul hei rawchu lian tawk tak mai an chang. An ni loi dawn loi lei nih an ni ngaisak loi lei chu achang chuang lem nawh. Ma zoi in a in neipu Ulian tawk tak mai kum 65 vel mi chu a hong suaka, a khawdung/Leilung chu ani hei fangpui a. A khua a in nih loi om hei chu thenka faifel fe nih thianginhlim feka an om rual rual in, thenka in raw chu mi lukmilai hei in angka mai achang. Ma lai taka ki lungrila hong om chu e!! ‘tangpui an hei in ngai tak em ve’ ti hi achang.  A nin zirna hnai chem chu Santir Bazar achang.                                                                   Kin hei kal tir achang chun Biak in lian tawk vak loi hi aloi om a, a Biak in chu rineng in achung rangva, a bang cement a inchul achang. A Biak in hma a chun Talan Baptist Church in ziak in a om. Khawsung kin hei fang tir achang chun a tlangmual tibak loi chu a beina em em rawchu hril ding tham a om nawh. Mitam ka chu an inkawl vela vok vul anla chang lei in, rimtu ihnai tak hom chu a om nawh. Khua tawp kin va phak achang chun, thil I imo chang kin titi zoi hnungin Pa-te khatka ‘Tarnu Lungdaw’ om na ni van hmuthei ni ti maw kitia, ani hom chun lawm vaikan kin sawmna chu ani pawm peka, anthok thaia, mangkachun kin kal nghala. Lampuia an serhlum kung hei chu I tlir in hmual tin heichu kin tlir sa a, ma taka thil poimaw fe kin ihmu thei chu- Tiana Darlong khawrua om dan hi omzia nei tak nih  poimaw fe achang ti chu a chiang em em. Tarnu Lungdaw tlang atang chun hmual dang dang kin hei tlir achang chun kin hei  ihmu thei chu, Belkum, Bukpui khawrua, Serhmun, Saikar etc. achang. Ki lungrila hong in lang thai chu, tiana pi nih pu hei hi ENG(light) hmangin an loi insawn thin achangti hi ki chiang ta em em achang. Ma hei chu thlalakna hei hongnei in pi pu sulhnu chu nansa vaikan lung leng ati zual.

Mataka tang chun Tarnu Lungdaw na hmun chu kin pan nawk tira, lampui intluang chun zawna hrang hrang kin nei a, kin zawna hei chu, Tarnu  Lungdaw chu ala that bei? Thungna kin I dawng a chun tapna ruang a tlung achang. “Tarnu Lungdaw chu hmu ding a om ta naw a, a hlan ari in inthual bat achang ta. A lungdaw hom LOI thawna vu vu achang lei in a puak zoi. Changhomsiala lung khatka ala omti chai bak loi chu” hawi ding a boi. Achangin ileia an ithual maw? kin ti nawk achang chun “Tiantangka nih roithil izawng lei”  ani tipek nawka. Apoi tibak loi chu ti ding kin nei ta nawh. Mangkachun titi pumin kin kal tir chun kin ti tina atui luat change ti, ama tlang kareng Tarnu Lungdaw Tlanga chang lei in, ane kalpuipu hom naipang achang ve lei in a hoi chiang ve tak tak naw lei in akhel ari ani kal pui a.

Vannei nawka vannei nawk zualna kin dawnga, kin in beise iphak loi nu-te mi inhnika hmarcha inhmal zoi kin tong thapa. Anni chu anti ding an hawi naw a, ‘Char’(Tea) I endik hoitu anni sawn lei in an lungril tak chun inzakna nih tina anni nei zawka. Changhomsiala ki Darlong tawng ngat in ki hang sawn a changchun an thla a muang ta em em zawk achang. Tarnu Lungdaw zonga kin honga chang hi kin hang ti achang “chun, E……anin thual ta rit hate” ti mai loi chu hril ding dang an hawi ve nawh. Anne ngaidan chun tian tangka I zawng hei angka mai achang. Changhomsiala thil omzia kin hang hril achang chun, “E…..nin hongpial ta dai hate, ma rama khun kuva bil a lung khatka ala om ha” anni ti pek zawka. Ane sawl rithlan thla zoizoi pum chun a thlang lam chu kin pan nawka, anni hei chun anni ruan a, ram loi ping tak hei chu nen thial pek in Tarnu Lungdaw chu anni zawngpui ta zawk a chang. Kin hmu hnunga chang chun kin lunghom a siatna, lawm om hom kin ti fe mai. Kin tuai in kin chul vela, tiana pi pu sulhnu ram chu ki ngaituana achun a hong inlang tan ta nghal achang.

 Ma ngei hi a chang TARNU LUNGDAW CHU.

Saturday 1 September 2012

REMNA PUANZAR: SAIBUAL


REMNA PUANZAR: SAIBUAL


2009 atanga buaina intan tak. Kum inthumka inpumliam ka loi vun tak, DHI hruaitu nih hruaitu dang dang hei homa arel fel nih athit fel awi ta loi nih tum ta loi Saibual khua buai na chu, ni 20th Aug. 2012 in Pu. S.K Darlong in Darlong website inhongna hun remchang ila in, Pu. Huanhnehliana reka kin poimaw em em  bik chang loi in, keini homin poimaw em em ding homin kinin ring  loi. Asan chu mitin in hnam pomloi nih Hnam doi ti a anni loi intum thin. Kin lungril zong zong nih kin neina zong zong hmangin Hnam ta dingin ki loi sin ve lai vu thin homin, keini inhni rawchu hnam pomloi/ hnam doi ti a vawi tamka hnam inbum poimaw na tak tak hmun homa anni loi ihnot suak thin hei chu, Pu. S.K. Darlong chun, insawn ding poimaw tak ei nei hong tang ve le roi ti in voi tamka ne sawmin message ari homin ni hong thon in a om lei in, keini homin mithiam hmasa ti in inzakna lei in lungrila ti pum dop dop in, an ni loi hnot rekin ti inlai rekin nih inzak fak na chai maw achang rek ding ti inlai pumin Darchai khua chu kin pan  ve ta mai a.

Darchawi khua kin hang tlung a chang chun, Darchawi Christian Higher Secondary School lam panin kin kal ve hnak hnak maia. A hmun kin zu thlung a chang chun, ani loi hmuak em em, ani loi lawm em em nih ani loi ngaisak em em om chuang loi in, chamnu champa thenka ti chang loi bak chu. Changhomsiala, vun insa pum fe in website inhongna Hall chu kin lut ve maia. Mi ang angka thukhmun tha chu kin beisei chuang lem naw. Kin beisei loi angka tak chun dong hom kin dong hrim naw a. A hnung tiang panin inzak feka chun alai hawl vel a chun kin thung ve ta rak mai a.
Chunkachun, website thar chu inhongna nih lawmna hun hong itanin, Upa Tuahnila’n chun ahong tlangzar ta a. Darlong hnam laia milian, ulian nih lekha thiam hei chun thutha tak tak an hong hrila, an ngai hom abei ve a. Hnam lam hei, hnam hmangaina hla hei hong isakin hun hmang tir a chang chun lungril a tawn fe maia. Mangka chun hun ahong tawp a chang chun ane ngaisak em em om chuang loi chun, tual tianga isuakin, kinin khai hrang tan ta mai zawk a chang. Kin kal nasanpu tak ihawi chun Pu. S.K. Darlong in tiang chun kin pan tan nawka, ani hom website inhongna hmuna hun poimaw  fe nei a chang lei in, a In va thlung chu hmun danga kin loi nghaka. A in aloi loi va thlung ta ti chanchin kin hawi kani in a in tiang chun kin pan thaia. Ani hom a loi a va thlung fel chai achang lei in a ki kor ngoi bong felfai sar ka nih ahmel hlim sar mai chun ani loi dona kin lungril anti lawmin ati hlim em em a chang. Ma hnung chun, titi na kin hong nei tana. A hmasak chemin website chungchang nih hmasawna hrang hrang kin hong titi tana. Ma zoi chun kin iringsa thau changhomsiala kin iring em em chuang tak loi, kin khua Saibual, chanchin ani hong ti tipui nawk a. mani hi 20th. Aug. 2012 a chang. Darkar inthumka hneka tam titi na kin inei a chang lei in, Saibual khua buaina chungchang chu chipchiar fekan kin titi zoi tawk fe a chang. Naipang kin chang homin Saibual khua buaina chungchanga atik toidan kin ihawi nek a chang lei in, achang chun Pu. S.K. Darlonga hom chu inzak om fe ti pumin kin kar ve nak nak thina. Changhomsiala thutawp ani siampuina a chun, mawphurna lian tak kin dara anen bat tir ta zawka. Ma mawphurna chu Saibual khua a Independent V.C. hei hniang ihman condition boia inremna thu hang inthlung chu a chang. Ma chai chu chang loi in, “Independent in  om lak kin ti kin roi afel hmaka” an loi iti hi kinin thial hang inti tir thei dinga hang faw maphurna chu a chang.
Keini chun, manmasi angka chun kin huphur femaia. Khua ka tia ulian hang inhmupuia an nai hei maia thu khir tak nih thubuai loi sawt feka om tak hnung lung hang in awi tir ngat chu kin dara var riza inbat angka mai in kinin hawi hial a chang. Asan chu ahma dai homa kin loi ihril thin tak nih kin loi ithaw zoi tak a chang lei in. Thil om aw ding nih thil kal aw ding dan kin han hmu rit sa lei in. Changhomsiala, hner inpet pumin huphur em em pum chun kin hang hril nawk phot ding chang bani ani ti tak nghal nghal chute ti in chibai inbuk in kin hong inthla ta chang mani ka ding chun.
20th Aug. 2012 chawhnung tiang khua kin hang thlung a chang chu, ani sawl fe tak lei in nih ulian hei nih YDA hruaitu hei inkoi kawm vit vit aharsat ding lei in mazan chun Pu. S.K. Darlong  thu necha chu kin thaw thiam nawh. Ni 21st. Aug. 2102 ni engmawi tak ahong suak nawk a chang chun, mani office sin tiang inlawi aloi tul thin lei in, kin sin na tianga chun tuan kin vawr nawk a. Ki office a ke thung lai mat chun ki mobile ringtone zaidam femai chu hong ringsuakin a om a, ki zuk en a chang chun S.K. Darlong ti a ki isave chu ahong ilang thak ta maia, ahong ti ding chu ihawi sai angkan ki mobile chu ki laka; ki ring angka ngei chun zawna ani hong siam ta nghal a chang. Changhomsiala ala harsat zia nih thil om aw zia ki hril a chang chun a hawi thiam em em a. Hma hong ila tan vat dingin infuina tongbai mawi tak chu ani hong  pek nawk zawk a chang. Ma chai chang loi in, sms ari in chanchin ihawi awi in a kuar aloi hong idaw thin. Mangka khopa Saibual khua buaina chungchanga inremna dinga lungril loi pe chu a chang.
Chunkachun, ni 21st Aug. 2012 chun Pu. Huanhnehliana rek insawna inei in zawk loi ding kok loi ding ei chang hi mahi ei thaw vit vit hi tha zawka ti iti in. Ni 22nd Aug 2012 zinga DHI President Pu. Lalthuama chu thil om zw zia va hril in nih va ngaiven dingin zinga kin va pana. Thil om aw zia kin va hawi rit hnung chun kin hong kira, Saibual Independent V.C. Chairman Pu. Hnamkunga chu akawt daia loi hong suak kin hmu dap lei in, thil om aw nih Pu. S. K. Darlong in thu ani cha chu chipchiar fekan kin hrila. Ani chun keima anni ihril chai chang loi in, zani hin kin rengkan loi in koi khawm kin ti a, lan hril hoi zawk rei ani ti peka. Mangka chun zan Dar 9.00 in loi in koi khawm rit zawk kin ti a  in inbumna chu la nei rei ani ti pek  zawk a.
Chunkachun ni 22nd Aug. 2012 zing tiang chun mani office tiang den kinin loi san nawka. Changhomsiala office a chun thil dang ngaitua thei nachu a om ta nawh. Zan dar 9.00 hong thlung ding chu ki lungrila lianpu chem a hong changta zawk a chang. Office atangin khua ki hang kir a chang chun, lungril ngaitua pum fe in zan Dar 9.00 achun kata ulian hei nih Thalai hruaitu hei chu lung awi khopa hril ding maw aw!!! Ti chu ngaitua-na in ani sip mup mup ta a chang. Mangkachun, zan Dar 9.00 ahong thlung a chang chun, V.C. nih YDA hruaitu chu thahnem takan an hong kal khawma. Hun tana kin hang nei a chang chun v.c. chairman chun thil omzia nih inbum akoina san a cham hei hnianga ahrila. Ma zoi chun keimani hun chang dingin anen hlan ta nghal a chang.  Ma rual rual chun, Pu. Huanhnehliana hnianga chun a ulianpu nechang ha thil hril dan hom ne thiam ha iti in ama chunga chun Pu. S.K. Darlonga thu necha chu inthlung ding mawphur chu ki pe ta tawp mai a chang. Ani hom chun ihman  hnialna nei loi in a ulianpu changna ihawi in thiam feka chun ulian hei nih Thalai hruaitu hei hnianga chun ni 20th Aug. 2012 a Pu. S.K Darlong in thu ani cha hei zong zong chu insir suakna nih thu inthlungna chu anei.
Mangkachun insir zoina kin nei achang chun zawna tamka a hong om a, ma hei chu kin thiam tawk insua in thatna tianga I kai hruai tumin kin hril fia ve a. changhomsiala ulian hei nih YDA Hruaitu hei chun keimani I hril chai chu an ni tin naw chang loi in DHI Advisory hei ngei hong siala, insawna nei ei la tha ati. Ma chun, ei inrem ding rok maw chang, changhomsiala rala tanga insai loi in hmatona insawn atha zawk anti lei in, ma thu chu in bum lai lai in DHI Advisory Chairma Pu. S.K. Darlong chu kin zuk hril thaia . Ani  homin thungna ani hong I pek chu “ki zuk kal than achang lei in, hma hong la viak kitia, kin hong ding ni ka ni inhni hma in nangni la hong hril rong” ani ti peka. Ma thu le chu V.C nih YDA Hruaitu hei chu inthlung nawk thei achang.
Ni 27th Aug 2012 suna chun ki mobile a hong rik nawk achang chun Pu. S.K. Darlong atang achang nawka, ani chun “ni 30th Aug 2012 zinga hong kin ti insawn hoina nei dingin. Ulian hei loi hril roi” ti thu ani hong in thlung nawk ta a chang. Ani hong inthlung angka tak chun ulian hei chu kin loi inthlunga. V.C. nih YDA hruaitu hei chun ma thu chu ngai poimaw in ni 28/08/12 zanin inbumna nih thu inhril tona an loi nei a chang. Ma hmuna an thil ti ti chu, “mi in ane pam hman an la awi a chang inte ei ni chu lungril inza vai ka nih lungril in hong vaikan loi om ei ti. Ma chun Sertlang khua a TUI hai ka tak hman ei va thlaw loi angka ha chun ei ni khua chu ei hmelma hei chung homa thaw mak. Inremna zawnga thil tha ngaitua a ihong ding an chang lei in nek fak hom ei thiam tawk loi buatsai ei ti” ti in rengka remti na in thu thlukna an loi siam.
Ni 29/08/12  ahong thlung a chang chun, DHI advisory chairman Pu. S.K. Darlong chu Agartala atangin Pu Vanlalmuana, Asst. Prof, T.U rek Darchawi tianga loi hong insawk lawkin, DHI hruaitu hei nih advisory board hei rek ni 30/08/12 a an thil thaw dan ding loi ngaitua in ni 29/08/12 zan chun an loi in thung khawm. Hun sawtka Saibual khua loi buai a chang tak lei in, manmasi angka chun huphurna annei ve fe mai a chang.
Ni 30/08/12 khua ahong var a chang chun, zinga tangin Saibual khua a Independent v.c. nih yda hruaitu hei chu loi in puacha in loi in ning in an oma. Mangkachun zing dar 9.30 ahong rik chun insawn hoina hun chu itan nghal a chang.
Tan na ding Pu. Hnamkunga, Saibual Independent V.C. Chairman chun in lawmna thucha anei zoi in DHI President Pu. Lalthuama, Pathian hnianga tangpui-na nih tongintaina nei dingin a sawm. Pu Lalthuama, Pathian hnianga tongintaina anei zoi kani in, Saibual Independent v.c chairman chun DHI adivisory chairman Pu. S.K. Darlong chu hun ila nghal la an thil tum hei chu hrilna nei dingin hun an hlan ta zawk a chang.
Ma zoi ve le, Pu. S.K. Darlong in an thil tum hei Saibual Independent hei hnianga ahrila. A ihril chu “Hnam ahin hong lut khir nawk lak phot roi, Hnam laka Independent in om lak kin ti  nin loi iti hi kin loi ti thial a chang ti in ziakin ngaidam hong inhni roi” ti in infuina rek thucha tamka ahril sa. Ma chun, “ mivar hei chun ngaidam anin hni thin” ti in ahril sa. Ma thu hei chu ahril zoi in DHI President Pu. Lalthuama, ati awi ti ve dingin hun apek ve a, ani chun, “hun hong kal zong zong tak ahan, thil tamka inthialna ei hong nei hoia, machung a chun ei in hawi thiam nih ei in ngaidam inton ding” ti in ahril ve. Pu. Suapailiana homin “inremna apoimaw zia nih ahlut zia ahril ve a. Ma chun “Saibual angka khua hi hnam dinga ipoimaw chem Darlong phai a chun achang” ati. Pu. Tuazoia, Tuingoi, homin mangka hmunka inthung khawma I om thiam hi alawm zia ahril ve. Ma chai chang loi in “vawna ni hin keimani inremna siampu kin chang naw a, nangmani nin chang zawk” ti thu ahril sa.
Ma hnung chun Pu Vanlalmuana’n inremna atul zia hrilin “ Saibual khua hun sawtka inrem loi in nin om lei in nin hmasawna laka nansa vaikan nin hnufual” ti in ahril ve. Ma hnung chun, Saibual Independent atangin, mi tamkan Hnam laka an loi nuarna san an hril ve a, mangka hmai insan insawna hi voika hom ala om loi thu DHI hei rek ti in an hril. Pu.B.Tinkhuma’n “Saibual Independent hei hin kin isabei kin la hawi ve naw in kinla hmu ve nawh. DHI advisory nih DHI hruaitu hei hnianga an isabei lian ve chem chu keimani chai chai anni ti a, kin thubuai intan na bul Pu. Rankunga ram hi Hnam angkan imaw nin ti pek ve? Voika lua khua laka nen thial nin ti pek tak maw?” ti in zawna anei.
Hun sawt feka in ti ti thlangna nei a chang zoi in, DHI advisory Chairman Pu. S.K.Darlong chun, an zawna zong zong hei chu thungna inei in, ma buaina chuangchanga ahnung ahma ihman ti lak ta loi dingin ti in khapna anei. Ani chun iremna ahin ihman condition a om loi ding. Irem lak phot ding ti hi athupui lian chem a chang lei in ihman khua loi buaina thua ti ti phal a chang naw ti in ahril. Ma hnung chun mitin infuina tongkam nei a chang zoi hnungin, inremna chu mitin an pom lei in Saibual V.C. Chairman Pu Hnamkunga,n Saibual khua ai aw in DHI laka Independent anloi changna chu ila khirin DHI hnuaia ilut nawk dingin thu chu an phot chat. Rengka kut inbena lawmna inei a chang.  Ma thu zong zong chu resolution angka lekha pheka isiam thlap a chang.


 Mitin ilawm hoi pakin chibai inbukna inei in hun tawpna dingin Pu Tuazoia, Pathian hnianga lawmthu hrilna anei.