DARLONG
KHUA INTAN DAN THENKA
HMUNBEI
(NALKATA)
A khua
rihming intan dan:- a tuna Hmunbei (Nalkata) khua atanga sim tiang1/2 KM thla;
tuipui kawla hmun khatka a om a, ma chu dil/Jala ei ti thin. Machu Meitei pa
khat kan tuitialin a siama, ma dil atang chun tuipui phak khang kan NALA
(drain) a siam sa lei in, NALKATA ti a khua rihming hom isak nghal a chang ti
in ulian hei chun an loi hril.
KAI
HMASAK HEI:
Kum 1953 March thla han ma ma Jala kawla Nalkata chu mi dawng 6kan an va kai
tan. Ma hmuna IN cho-khur an va choi ni chia hi chu ulian hei loi hril dan in
25th January 1953 ti in an loi hril. Ava kai hmasa hei chu atuna
Kumarghat, tian lai chun Khumaghat an loi ti thin, atuna Block tlang kawla
Forest ram khua ami thenka hei an chang. An mani hei chu:
(1) Pu Roipuia (Lawma Pa) nih a
insung hei mi 9ka
(2) Pu Khawmliana (Hrenga pa)
nih a insung hei mi -3ka
(3) Pu Hranthuama (Ngula Pa)
nih a insung hei mi 6ka
(4) Pu Roidinga (Ninga pa) nih
a insung hei mi 3ka
(5) Pu Vanhranga (Neidingi pa)
nih a insung hei mi 5ka
(6) Sikari Sawma. Ani hi patol
a chang.
Ulian hei loi hril dan angkan
an rengka hin mi 29 an loi chang.
A kum nawk 1954 a chun, Saibual
(Betcherra) khua atangin dawng in 2ka, Pu Dartualiana nih Tuapuia hei in an
hang pan ve nawk. A kum nawk 1955 in Saibual khua atang den in dawngka Pu
Sorthuaman a hang pan ve nawk. Changrochu, Patol Sikari Sawma rochun kum 1954
han Saibual(Betcherra) tiang aloi pan khir ve nawk. Ma lei in kum 1955 ari han
HMUNBEI (Nalkata) a chu dawng 8ka an chang.
VANGSAK NIH SAKHUA: Vangsak dinga an loi ithaw
chem. Chu Loi (Jhum) inhma a chang. Ma taka an nek fak loi inzawngna chu an
kawl vela Nepali Hnam loi om hei hnianga loi inhlaw thin in anin sir. Ma lai
vel rikua chun, ramsa, ran, dut(milk) hei chu fak seng ala chang naw lei in,
nek fak tiang rochun harsatna tak tak an nei no.
Sakhuana a chun ringtu ichang sai an chang lei in, khua an
kai kum kumin, Biak In hom ibawl nghal a chang. Ulian hei hril danin, ma Biak
In inhongpu hom hi Rev. Late Tlangawma Darlong, anti. Ma laia an Koihran upa
hmasak chem. Chu Upa Khawmliana (Hrenga pa) an loi ti.
11. Sawithanga
12. Mosia
13. Thansangvunga
14. Nunthanga
15. Kangpuiliana
16. Pakunga
17. Rokula
18. Rohnuna
19. Rualchhunga
20. Renga
|
KHAWSAK DAWNG 20KA HEI
1.
Zairema
2.
L.T. Zama
3.
Lalchawna
4.
Thanhrila
5.
Famthanga
6.
Biaksanga
7.
Thansanga
8.
Nuntlunga
9.
Chhuanvawra
10.
Vanhrila
|
DARLONG DAWNG 9KA HEI
1.
Pu Lalngula,
2.
Pu Roipuia,
3.
Pu Khamliana
4.
Pu hranthuama
5.
Pu Vanghrana
6.
Pu Roidinga
7.
Pu Dartualiana
8.
Pu Tuapuia
9.
Pu Sawrthuama
|
Ulian hei to hril danin kum
1953 nih 1954 ari hi chun, azena Darlong hnam ziadan angka V.C. ineia inrel
bawl thiam anla chang naw lei in, Khanchan V.C. hnuaia anla om in an hril. Ma
zoi hnung chun, azena V.C. hong nei thiam ve dingin an om hnung chun, V.C.
chairman hmasak chem dingin Pu Khamliana iruat a chang.
Kachun, kum 1957 in dawng 9ka Talan atangin an hong inpem
ve nawka, Ma hei chu:
1. Pu Roizika
2. Hualkhuma
3. Ngurtua
4. Roingula
5. Rabia
6. Romona
7. Liana
8. Rairenga
9. Neithuama
Ma lai rikua vel chun, lekha
thiam ti a ihril ding tham chu an la om no. Changrochu, Pu Lalngula, ha 1958
han Mission sikul inhong tan a changa, ama ha mission thawktu hmasak chem aloi
chang. Ma hnung chun, thawktu pek bel sapin an om a, ma chu, Pastor Nunthlunga
a chang. Kum 1959 in zirtirtu Lalngula, Hmuntha khua tiang an fen leiin ama
thleng in Pu Promesh Ruram ipe a chang.
Kum 1960 atanga 1970 sungin
Darlong nai thenka Hmunbei (Nalkata) a chun ahong inpem nawka, ma hei chu:
1. Roihneldinga
2. Thangtea
3. Hnamngura
4. Thangphira
5. Tuangura
6. Sunga
7. Roia
An mani hei Saikar khua atanga
an dawng 7 hin hong inpem an chang.
Ulian
hei loi hril danin, Mission school chu kum 1962 han atawp a, Sorkar in Junior
School ahong pek leia itawp in an loi hril. Kum 1956 han Rengram Sorkar in
settlement ahong peka, ma taka tang chun, nita kita ti thiam in bul det fekan,
rihuan rikap hei chu ithaw tan thiam in Hmunbei khua a chun a om tan. Ulian hei
sir dan chun, kum 1960 atang han lungril nei fekan, rihuan chu an buaipui tan
a, abikin, Pu Hrenga nih Pu Lalngula hei chun, hmasawna nih changkangna
inhruaipu chang dingin an ring lei in, theira rihuan, Birtung, ser, serhlum nih
thil dang dang ithaw tan in hma an loi la anti.
Ulian
hei sir danin, kum 1970 kum hi Hmunbei khua ding chun kum sininsia thlak kum a
chang anti. Asan chu, kum 1962 han Hmunbei khua Mei kang an tuar kum a changa,
ma kum hin Darlong omna bik tiang chun, in dawng 3ka ti bak loi chu ikang fai
rit a chang. A kai fai aw hi, thil burble umhai khatka te hom kel hman loia
ikang fai a chang. Ma mei kang suak lai hin, khua ami ife hun a chang lei in,
nupang naipang thenka ti bak loi chu khua a I om an om naw lei in. Ma laia in
Pu Ngula, Pu Liana nih Pu Lala in chai akang loi ti in an hril. Ma kum atang
chun, Hmunbei khua a chun nansa fekan harsatna intakna nih ngheitamna atlung.
Darrlong khua then tamka dek chun Hmunbei khua chu, ngheitam khua an loi ti
hial thin. Asan chu, khiang ka tiang, an in nih loi kang fai thak a chang lai
nih ri huan rikap anla puitling pek naw lei hom a chang. Ipaia hma an hang lak
tan lai taka vanduaina an chunga itlung pek a chang lei in, nansa fekan
harsatna an tong. Ulian loi sir dan dek chun, ma taka tangin, unai Khawsak
tianga mi tamka dek chu, Jampui tlang tiang nih Mizoram Bunghmun, Bungthuam
tiang anih pem puipha anti.
Changrochu,
harsatna tamka kar homa beidawng loi in, pathian ringsanin tang an lak nawk fan
fana, Pathian ompuina zara, atun chun, dinghmun thatak hong inding thiam in an
om. Darlong khua ka ti a chun Birtung zuar tha pawl tak nih remchangna nei tha
pawl tak hom an chang ta. Inzirna nih tawkna tiang hom hma an sawn fe. Koihran
tiang chun, Koihran in 3ka lai a om. Baptist, EFCI nih Presbyterian. Kal in
velna tiang hom remchang tha tak inei in, an khaw kawl lawka railway station I
om nih national highway ihrut in an om.
Thurawn lakna;
1. Darlong Eng, Decber 2002 issued
2. Hmunbei ulian Thenka