Friday 18 August 2017

DARLONG KRISTIAN KAL CHAWI:

DARLONG KRISTIAN KAL CHAWI:
Mimal ngaituana mai atangin, Darlong Kristian changna hi hawi danin, kum 1919 atang dai ti ha aloi a chang. Ma taka tangin kong hranghranga hmasawna tamka a hong om ti chu inhmai rual a chang no. Kum 1919 atangin kum izaka maw chang chu, Darlong pumpui chu RINGTU changna rama inthu rual em em kan ahong kal chawia, hma hom ahong sawn fe. Changhomsiala, hun ahong kal tir a chang chun, ma ringtu changna lungawi thiamna em em chu Koihran buaina, hongin thendarna ahong tlung a chang chun, thu inrualna chu hong vun liampui in, lungril inthen darna ahong tlungta zawk.
Darlong hnam Krista ringpu an changna bulpui chu Missionary Watkin Roberts a chanchin ṭha hril chu a bul achang. Manipur a kukihei hnianga missionary chun North East India General Mission tia insiam mission organization chun Jampui ari chanchin ṭha an hong intlunga. Ma chanchin ṭha chu Darlong phâia a hong ṭuma, 1919 chun thu awi an loi chang ṭan. Darlong phâi koihran chu NEIGM vongna hnuaia an om zoiin hun tawika Indo-Burma Pioneer Mission hnuai homa an la loi om. Indoipui voi inhnikana a hong puaksuak hnungin inpotonna (communication) ṭha a om thei tâk no hnungin, mânia inkoihranin atawp achun New Zealand Baptist Missionary hnianga koihran kapai chu inhlân an loi chang.
Ma hnung chun Darlong Hnam laia chun inthena lian tak ahong tlung ta zawk. Thenkan, Roman Catholic izom, thenkan, UPC Koihran, Thenka EFCI Koihran etc hun chu ahong tlung ta. Ma taka tang chun, a hnam pumpui angkan inthu rualna rengreng chu ahong tlaksam tan ta. Darlong Hnam hmangaina, ngainatna hnekin mani Koihran bik hmangaina nih ngainatna chu ahong inpiang tan zawk ta a chang.
Naipang nun rama, hang kir hriak in, kum 1985 vel ari han, Krismas huna Koihran naipang nih Koihran naipang Bomb a indoi vel boruak chu nansa tak aloi chang. Ma taka tangin, unai ka, suapui ka ngei ngei hom inngainatna nih inkanna chu ahong hroi tan ta tir a, "A vantlang tongin, Koihran hmunka lem ei ichang loi hate" ti chu alian pu zawk aloi chang ta. Ma taka tang chun, BIBLE/HLABU chu insiakna angka mai in, Darlong tong chun ahong suak tan. Machu vawna ri a ikal pui tira la om chu a chang. Ma taka tang chun, Lalpa tongtai ahong indang tana, thu nih hla inlet dan chu ahong dang inlam tan ta nghal.
Koihran thenkan, Koihran dang chu ihmusit em em kan nuizatna ari a ihmang tan aloi chang ta. Abikin, Darlong laia Koihran thenka, UPC Koihran chu an khuang in rang nih an Pathian biak aw ari a demtu pawl hek hak chang ta loi. Mangka den in, Koihran laia unai Roman Catholic hei chu an ibiak chu Isua nu Mary ti vel chun ahong sip ta a, Insoiselna nih indemna in Darlong hnam laia chun hmun ahong lua tan ta zawk. Ma titina chu aloi tam luat lei in, vawna ri in Darlong naipang lungril a chun ngaitua dik loina chu ala boi thiam no. Koihran nih Koihran inchawimawi tawn chu Darlong Hnam laia ding chun thil inthiam loi angka mai ala chang zawk.
Ma taka tang chun, Hnam roi inrelna chu hong ngai poimaw ta loi in, Koihran roi inrelna chu ahong lian tan ta zawk. A hnam (Darlong) omzia chu ahong makal in, ramdang nun, unai Hmar/Mizo/Sap/Keralian nun ram a chun Darlong hnam chu ahong kai hruai tan ta a chang.
Mi Hnam in, Sunday sikul an ngaipoimaw lai in, Darlong Hnam laia Kristian hei chun, naipang nunram chu ngai hniam in, ulian nun ram chu poimaw zawka akalpui tan ta. Hun hmang poimaw tak tak a chun, naipang chu hnawksak maia inngai in an om thin. Vawna ri in, khua tamka ti a chun, naipang Sunday Sikul kaina ding tha tak hman la ngaituapui loi in an om.
Hun chu hong kal tir, Darlong Hnam ziadan chu hong ma khal in, Kristian dan ti in, mi changkang hei nun ram chu ahong kal pui tak lei in, vawna ni angka hun ahi chun, ipai ahong inboi tan ta zawk a chang. Ma lei in, Darlong hnam angka chun Lal Isua rawng hi ei la bawl naw angka a chang. Changrochu, Koihran te te angka chun, ei bawl ei inti thiam.

Kachun, Darlong hnam in, inzirna in a inei sun BUKPUI chu hong inhmak tir in, BIAK IN ahong thleng ta zawk. Tian laia pi nih pu hei han BUKPUI ahan ipai thiam changna zirna runpui in an loi hmang that. Ma bak homa inti hlimna nei in, ral vengna ari in an loi hmang thin. BUKPUI chu BIAK IN in ahong thleng chun, Lal Isua chanchin tha thu chu ahong sip taka, ma baka ram dang ram dang chanchin, Rome khua chanchin, Korinth khua chanchin nih Isareal chanchin hei vel inzirtirna in Darlong hnam chu ahruai ta zawk a chang.
Darlong Hnam ziadan chu hong ima khal dai in, nole maw ma hnam ziadan chu suala ingaina tlat inei zawk in ahong kalpui ta. Ma inzirtirna kapai atang chun, athu ril mu tak tak zawk chu ipial in, a chung pholon chu ahong zir tan ta zawk a chang. Isareal hnam chanchin chu aril mu tak tak nih Vawna ri in, khovel ram kapai ihuphur kaina san nih hmelma laka anin venghim thiam dan hei chu enton thlak ka inngai loi in, ma thuruk hei chu Hnam sunga itu zawk loi in ahong kalpui ta zawk. Isareal hnam atanga varna dik tak ha loi inzirtir ei la chun, Isareal angkan vawna ni hin, Rengrama sunga hin hnam kapai hei huphur kai ding ei chang. Hun itenka mawchang ha chu, ma thuruk ipu angka chun, hnam dang laia nansa takan Koihran angkan rongbawl pum hom in, Darlong hnam chu ngaisang em em ahlaw. Changhomsiala, Koihran inthen luat lei nih Koihran lungril lian luat lei chun, Rengram sunga Halam/Kuki/ Hrangkhawl etc Darlong tong thiam an awi em em lai chun, Darlong hnam pa chun hong ima khal in hnam dang kuta ahong inhlan ta zawk. Ma lai vel han Darlong lai nih Darlong laia buaina inthlung loi in, nansa vaikan Darlong hlabu nih bible ha loi inthek dar changsiala chun, vawna ni angka hung hin Rengram a 12 halam hin Darlong tonga Pathian anen pak pui ding a chang zawk. Changro chu Darlong pa zawk chu an thial tak lei in, ama Darlong Bible nih hla bu ngei hom ngaisang ta zawk loi in, Hmar nin Mizo thu nih hla a chun ahmin ta zawk.
Koihran ahong inthen dar atang chun, Darlong hnam laia chun, hnam dangdang opbetna hnuaia hong i om in, Darlong pa chu alung a awi em em chel a chang. Abikin, Hmar sualam nih South Indian atang chun Darlong hnam chu ahong vong ta zawk a chang. Ma taka tang chun, mani hnam tong Darlong tong loi inthiam tir hnekin, Mizo/Hmar/ Sap tong chu Darlong pa in aloi ngaisang ta zawk.
Kum zabi 1980s atanga 1990s sung ei hang tlir a chang chun, Darlong hnam ta ding chun danglam tak thil om tam ka a om. Darlong thalai laia Bible zir a ikal in piang tam hun chem a chang ti ei la an khel ei ring no. Ma lai ha chun, Koihrana sina ding tamka hmun ruak ala om. Ma baka lungril inthiang vaika Koihran rama sina hei hom ipe thin ala chang. Atun rochun, ma ding chu hong ikal pial in, in ditsakna bik chu ahong lian ta. Koihran thianghlim ti vu kan, unai suapui inditsakna chun hmun ahong khuar tan ta zawk a chang. Thil roiboi tak tak angka, Koihran upa inthlangna ari in, Khovel political party in campaign angkan akal ta zawk. Sum nih puan nei pu nih unai suapui nei tam pu chu tik lai hmanin an hne thiam an om ta no. Tian laia Darlong hnam pi nih pu hei in ringtu nun thianginhlim vaika ani hong kal pui lai ha ingai a om zawk thin.
Bible in maw "Ma lungril Krista a i om angei ha nangma homa om rise" ati angkan, ma lungril chu ei mania om tak tak siala chun vawna ni hin Darlong hnam laia hin remna insang chem khovel ihuphur a a om thiam ding. Changro chu ma lungril chu aloi om thiam tak naw lei in, Koihran tin tual bawm, Darchawia unai UPC Biak In hun itenka maw chang ikara a om hnung hom in, remna palai sin thaw dingin Koihran dang chu aka thiam no. Ma hnekin, Dukan hmazang titi beina a ihmang zawk a chang. Lal Isua ring sengseng inti a hmangaina i om loi hi chu in mak tak a chang. Awle, ei in zirtirna a hin mani Koihran sunga mi chai hmangai ding tina maw a chang zawk tak? Ram thla tak tak Odhisa, Arab, Africa ami, tuipui ral ami, Hnamdang ringtu ta ding chun ei tongintai mum mum thin. changrochu mani tual bawm Koihran buaina ding chun harsa in ei hawi. Ma hnek zawk in, ki koihran loi la lut inning in ken hlem zawk thin.

1 comment:

  1. 'Thudik hril nih sazang at a na'an ti angka chun koihruai tam January chun na an loi ti mai thei, changhomsiala thudik achang lei nih Darlong nihmangai lei achang zawk Levin, ma angka thu hi Hong hril vu vu ro/roi. Krismas homa tong dang danga ei izaikhawm thin hin Christian Centenary anen tlung mai ding hi asawlinhral a chang hi. Hong sesawp roi. Thalai hei loi Har hei!!

    ReplyDelete