Wednesday 5 July 2017

DARLONG HNAM ZIA-DAN NIH NUPANG CHANPUAL”

DARLONG HNAM ZIA-DAN NIH NUPANG CHANPUAL”
-Jeremi Darlong
India hi khawvela mipui hungna chem rambung hei laia chun an hni na a chang, China ram dawt. Ma rama mihriam hei laia danginlamna ei imu thei kapai hi, khawvela I ram bung homa hmu na ding a awm ta naw, machu nek nih fak lampanga chang rise, sakhaw/ringna kawnga chang rise, tawng danginlamna kawng homa chang rise, nunphung kawng homa chang rise. Ma angkata danginlamna khawvel hrang hrang hei rihlim homa chun, hmar-sualam(North-east) India tianga sumin dawng thlang mi hei hi ei danginlam bik zual a chang. Ma thlang mi hnam dang dang tamka hei lai homa chun, Darlong hnam hi ei danginlam nawk zual a chang. A changing Darlong hnam hi inkan mo thlang mi dang hei lai homa ei danginlam bik? Kawng chi tin renga ei danginlam, entir na in, ei rengkan sakhaw khatka biak ei chang, khuabik chuan a awm thin ei chang, changrochu, hnam dang hei laka tang chun eiin khai hrang, kristian ringtu ei chang homin khawtina mani koihran ei nei. Mahei kapai hi ei danginlamna an chang den thin hom chun, ei danginlam na lian chem nih tha chem chu, hnamdan hmanga roi in rel mi ei chang, roi-rai leiin sawrkar nih in-relna in ei pan thin no ti hom inlang in khel no ning. Roi chik chem. a inthawkin roi lian chem hom mani hnamdan hmangin ei in rel thin. Mahi ei Pi nih Pu hei a tanga hong kal tak, atun ari a eila zui nih hmatiang homa eila zui ding a chang. Ma angkata in-relbawlna hi thil tha a chang, ringhnel na ding hmun hma reng a boi.
Atun hin kum 2017 a ei ngir a chang tak a, khawvela sum-in-dawngna lama thlakin thleng na tamkan hmun alak rual rual chun manmasi hei nunphung, kalchawi, in-relbawlna kawng tin reng homa thlakin thleng na tamkan hmun ala sa a chang. Ma angkata thlakin thleng na hun nih hmuna ngirin, ei ni Darlong nai hei lai homa tamka thlakin thleng na hmuthiam dingin a awm, ma thlakin thleng na chu atha tiang a inthawka a siat lam tiang nawle, asiat lam a inthoka a tha lam tiang pan hom a chang thei. Chun, mithiam heiin an loi ti tak agkan, “Ma khawvela hin ihman an hlun (permanent) a boi, thlakin thleng na ti loi chu”. Ma tawngbai hi a dik rual rualin ei mamaw na hom a chang sa. Chun, khawvel/nunphung/sakhaw/dan hei hi in inka homin loi hang in thleng ta siala, mihriam chu mihriam nai ei la chang, chi inhnika nai-Nupang nih Ipa, hmatiang hun hong ding homa nupang nih ipa nai la chang ei ti. Asanchu, Ipa zen chai nawle nupang zen chai in khawvel hi a chuan chun, manmasi ding chun inhmak bak ihman a thlung ding a boi. Maleiachun, nupang nih ipa chu, thir tangka hlang in hnika angka mai an chang, anin pum chum tanka, a nin pum naw chun takboi. Nupang nih ipa hom ma angka den chu ei chang, ei in pum chun mihriam, ei in pum no chun tak boi.
Danginlamna chunchanga ei hong ti ta lak law, ei hnam in-relbawlna a ziaka awm ni ei nin tin nunna a hmanga awm thin ni la awm zel ding dan hei chunchanga chun ti ti hoi na anei loi hang tum zok rei.
Ei ti tak angkan, hnam dana in-relna a hin thil tha tamka an awm rual rualin thil dik zoiloi hom chu an awm sa den nghal. Mani hnam dan a inrel na that zia chu ei hoi pak, a thara hong tarlang ding ihman a boi. Chun, a dikloina kawng tiang ei hang thlir a chang chun, thil tamka hmuding chu an awm no, changhomsiala, a thaloi/dikloi na hei chun, a thatna/a dikna tam ka hei chu an hlia ta zawk a chang. Entir na dingin, hnam dana “Awm thiam loi hur ham thu”(Laws pertaining to Crime against women) dan ei I nei nih loi hong ihmang thin hei chunga chun inthuk taka ngaituana nei aloi chang chun, ma angkata dan hei dik zoi loina chu chiang fekan an lang. Nupang chunga thil tho sual hi mi tin ni hnam tin in a I soisel chem a chang ni an sual tu hei chu a nat aw chem nih atha-hnem aw chemin hrem an loi chang thin. Ei hnam dana chun ma angkata nupang chunga tho sual hei relna a hremna awm hei chu-nupang sual(Rape), tangka 500 ka lei a chawi ding, mi khatka chunglam (Gang rape) an loi chang chun, an dina tangka 500 ka lei an choi ding, ipa in nupang a sual hnunga a that chun(rape and murder) tangka 10000 ka a chawi ding, roirai inzoina dingin, nupang tang tawn(outraging modesty of women) lei chu tangka 200 a chang. Ma angkata hnam dan hnuaia hin kum izaka lai mo ei loi hong in rel tak chu ki hoi no a, ma angkata inrelna dan chunga hin mipui-vantlang hei lungril hom ki hoi no. Chun tuhmanin an lung awi loina rawl hom an loi sua lem chuang no chang phot ati, maleia atun ari ah ei hnam dana hmun a la dawng. Changrochu, mahei kapai khela chun, ma angkata in-relna dan khi ei sia nih tha hoina in a famkim/an awm in mo ei ngai? Keima mimal ngaidan ngot chun an awm nih a famkimin ki hoi no. An awmna khela, ei manmasi na in imo ati? Ei sia nih tha hoina/ngaituana in imo ati?
Delhi khawpui a bus sunga nunghak khatka ipa rualin an hnuam hena, an manmasi loi aw chemin an hen hnungin, a thi sawn in lampuia an pai ta rak a chang. Ni izaka hnung mo chang chun ma nupang chu thi hom athi. Ma chanchin hi Darlonh nai tamkan ei hoi nih ei hmu. Mi then tamka chu, ma angkata nupang ipa hmangin hen in a hom leiin nih a nunna a chan leiin ei ning hom a thik ke ring. Awm hom an awm hrim ti roi unai hei? A chang nawle atun, ma nupang hnuam hena that Ipa rual hei chu an dina tangka 500 ka “Nupang sual” lei inchawi tirin nawle mo tangka 10000 ka tual that lei inchawi tirin roi-rai loi hang inzawi dingin awm ta siala ma angkata dan nih roirelna chu inka tawkin mo pom thlak chang ati? Darlong nupang hei laia mi izakan mo ma angkata dan nih roirelna chu lunril takan pawm anti? Ei in mihriamna chu ei that hmaka chu pawm in tak thil a chang. Maleiachun, ma angkata in-relna dan khi chu nupang hnem-hnuai na bak ihman achang in ki hoi no. Ei hnam dan ziak pu/siam tu hei chun I angkata thlirna inpu a ma achunga angka hnam inrelna dan hi an loi in lut mo chu ki hoi naw, changhomin ma dan khin ei hnam laia nupang dinghmun/hlutna chunga nansa vaikan zawna a thlung?
A chang nawle atun, ei hnam inrel bawlna dan hei laia awm “nupui-pasal inmak in then dan”(Bung 9 na) chunga chun ngaituana loi hang nei nawk rei. Chun ma angkata inmak-inthen na dan hei laia thil hoi hmasak dinga poimaw a inlang hei chu mahei hi an chang:-Mak tha, Faruang, Uire. Ma thil inthum ka hei lai homa hin Maktha hi hoi tul chemin an lang. A changing imo a chang ma ”Mak tha” ei loi hong I ti thin hi?
Darlong hnam dan chun, nupangin an pasal hei mak thiam na dan an nei no. Ipa chai in nupui mak thiam na dan a nei. Darlong ulian tawng chun, “Nupui khatka ma rawh, Sanghal khatka that rawh”, anloi ti thin a chang. Ma awmzia chu, Ipa chang in-hawina (Sin-siana) chu, nupui khatka lua ima a, sanghal khatka tal that ve loi pu chu, Ipa chang na nei loia in ngai vena a chang. Ma angkata Ipa in a nupui a mak thei na chu “Mak tha” a chang. Mak-tha chu tangka, Ipa in a nupui kua lai a mak huna, a i pek thin chu aloi chang. Nupui-pasal an in zawm na a sat hman chu a chang ei iti chu. Ma dung zui chun maktha chu, Darlong Ipa hei ding chun dan hmanga peka awm thunei na a loi chang.
Thuneina na tawng bai ki hong ti a, thil khatka ki lung rila hong awm zwk chu, Muslim Ipa(Pasal) hei in an nupui kua lai chu asan ihman, tuhman hrilfia tul loin an ma thei. Changin ma ding chun imo an tho a tul? Ihman an tho a tul no, voi 3ka ‘talak’ (Talak, talak, talak) ti tawngbai chu an nupui hei hma a an ti an ngai. Ma zoi chun, a nupui chu ama nghal a pawm a chang thin, a awi chun nupui dang hom ava nei nawk thei aching mazoi chun. Ei hnam dana awm “Mak tha” hom chu Muslim hei dana awm “talak” e i ti rek chun an hlat hnekin an nai ki ringhnel no. Chun, “Mak tha” chang rise nawle Muslim hei “Talak” changrise, mahi nupang hei chun an lek thei naw, ipa hei chai in anin lek thei.
“Faruang” ti tawngbai hin, nai anu laka la thlei loi nih kum inthum ka la kai loi chu an hoi tir a chang. Changhomin, hnam dana inziak “Faruang” chun a hrilfia tum pu zawk chu, kumin thum hnuai nai kara inkhamin Ipa in a nupui a mak chun, kumin thum ka nai Faruang(fak hman) apa in anu a dawnpu hnianga a chawi ding a chang. Nai chu kumin thum la kai loi a chang phot chun kumin thum fak hman chu a thlukin a chawi ding.
An thum na a chun, ‘Uire’ ti tawng bai laksuakna chu “Ui pui hur, uithlang khatkan a hur an mong tir chel loi thu a tang achang. Nupang om theiloi pu in a pasal dam maika pasal dang arukin anei chu, pasal khatka tawng khop loi, uipui hur angka an tina a chang. Darlong hnam zia-dan chun, Ipa khatka nih nupang khat ka nupui pasal innei ti loi chu nupui inthuam, pasal inthuam dan a om no. Maleiachun, pasal kualai om chunga nupangin pasal dang anei chun a pasal nei chu a Uire achang. Chun, “Uire” tawngbai hi nupang hei chung chaia hmang thin aloi chang, changhomsia atun hun a chun ipa hei chung homa tik mo chang chun ei hmang.
A chunga “Darlong nupui-pasal inmak inthen dan ei hong i ti ti a inthokin imo ei hoi thei, ei ngaitua thei? Dan hi chik rise lian rise, inthuk rise, inthuk no rise, thil tamka an pu thin, ei hoi pak ke ring. Ma angkata hnamdan loi ziak pu hnam Upa/ulian hei chu atun ei lai a tu hman an awm ta no. Changhomsiala, ma hun laia thil an loi ngaitua dan hei chu an thiang tawk loi nih in thliarna a sip ti chu a zena hong hrilfia a tul ta naw. Asan chu, nupang chu mihriam dinghmun dik taka an loi in ngir ngai no a chang, machu a chunga hnam dan ei hong ti ti na achun chiang takan an lang. Chun, inkata mo nupang chu mihriam dinghmun dik taka an loi in ngir loi chu ei hoi no rual rualin thil dang dai ava chang ta zawk. Hnam dan an loi ngaitua tan hei han ei laia lekha thiam na, chang kang na, mimal zalenna dan nih chanpual thu hei chungchanga hoi na/varna a la thlasam ti hom chu ringhnel ding a awm no. Changrochu, kum tamka hnungin, Kristian thu awi ei chang hnungin, khawvela varna, dan hrang hrang hei hoina ei nei hnung homin, ei laia nupang dinghmun a chun thlakin thleng na tam ka chu hmu ding ala boi. Mahi vanduai na mo ki ti ding awle ei danginlam na mo ki ding, ki hoi no? Ei hnama/tualsunga nupang dinghmun chu “Thil(Commodity with price tags) hman nei” angka mai a chang. Asanchu, nupang ding chun pasal-in a pan pu hom, Nu-pa ina kir khir pu hom, nai farah in-thawk pu ding hom nawle mo hnuam henna tawp-khawk tawng pu ding homin, a hlutna nih a-roi chu tangka nai in inta in a awm thin.
Makhel homa chun, hnam dana inrel-bawlna hnuaia nupang dinghmun chungchanga thil tamka ti ding ala awm. Ki hong ti rit chun a siar hei loi hnong ei ti, a sanchu mahi thudik a chang homin ti ti hoina ei nei thin loi na hmun chem a chang, machu insung/pawl/hhnam angkan chang rise nawle koihran/ringtu angka homin chang rise. Hnam dan chunga ma angkata ki hong inziak leiin mi thenka huat na tui ki loi in-sil hom chun mak ti ding ihman a boi.
(N.B-AN ZIAKTU HI RENGRAMA POLICE DEPARTMENT A SIN A CHANG. A CHUNGA IN ZIAKA OM THIL KHI KEIMA MIMAL NGIATUANA DUNGZUIA HONG I TARLANG A CHANG, MIMAL/HNAM/KOIHRAN KI LOI CHING NA LEIIN LUNG AWILOINA THLUNG AN AWM CHUN AN NI HOI THIAM KE AWI.)
“DARLONG HNAM ZIA-DAN NIH NUPANG CHANPUAL”
-Jeremi Darlong
India hi khawvela mipui hungna chem rambung hei laia chun an hni na a chang, China ram dawt. Ma rama mihriam hei laia danginlamna ei imu thei kapai hi, khawvela I ram bung homa hmu na ding a awm ta naw, machu nek nih fak lampanga chang rise, sakhaw/ringna kawnga chang rise, tawng danginlamna kawng homa chang rise, nunphung kawng homa chang rise. Ma angkata danginlamna khawvel hrang hrang hei rihlim homa chun, hmar-sualam(North-east) India tianga sumin dawng thlang mi hei hi ei danginlam bik zual a chang. Ma thlang mi hnam dang dang tamka hei lai homa chun, Darlong hnam hi ei danginlam nawk zual a chang. A changing Darlong hnam hi inkan mo thlang mi dang hei lai homa ei danginlam bik? Kawng chi tin renga ei danginlam, entir na in, ei rengkan sakhaw khatka biak ei chang, khuabik chuan a awm thin ei chang, changrochu, hnam dang hei laka tang chun eiin khai hrang, kristian ringtu ei chang homin khawtina mani koihran ei nei. Mahei kapai hi ei danginlamna an chang den thin hom chun, ei danginlam na lian chem nih tha chem chu, hnamdan hmanga roi in rel mi ei chang, roi-rai leiin sawrkar nih in-relna in ei pan thin no ti hom inlang in khel no ning. Roi chik chem. a inthawkin roi lian chem hom mani hnamdan hmangin ei in rel thin. Mahi ei Pi nih Pu hei a tanga hong kal tak, atun ari a eila zui nih hmatiang homa eila zui ding a chang. Ma angkata in-relbawlna hi thil tha a chang, ringhnel na ding hmun hma reng a boi.
Atun hin kum 2017 a ei ngir a chang tak a, khawvela sum-in-dawngna lama thlakin thleng na tamkan hmun alak rual rual chun manmasi hei nunphung, kalchawi, in-relbawlna kawng tin reng homa thlakin thleng na tamkan hmun ala sa a chang. Ma angkata thlakin thleng na hun nih hmuna ngirin, ei ni Darlong nai hei lai homa tamka thlakin thleng na hmuthiam dingin a awm, ma thlakin thleng na chu atha tiang a inthawka a siat lam tiang nawle, asiat lam a inthoka a tha lam tiang pan hom a chang thei. Chun, mithiam heiin an loi ti tak agkan, “Ma khawvela hin ihman an hlun (permanent) a boi, thlakin thleng na ti loi chu”. Ma tawngbai hi a dik rual rualin ei mamaw na hom a chang sa. Chun, khawvel/nunphung/sakhaw/dan hei hi in inka homin loi hang in thleng ta siala, mihriam chu mihriam nai ei la chang, chi inhnika nai-Nupang nih Ipa, hmatiang hun hong ding homa nupang nih ipa nai la chang ei ti. Asanchu, Ipa zen chai nawle nupang zen chai in khawvel hi a chuan chun, manmasi ding chun inhmak bak ihman a thlung ding a boi. Maleiachun, nupang nih ipa chu, thir tangka hlang in hnika angka mai an chang, anin pum chum tanka, a nin pum naw chun takboi. Nupang nih ipa hom ma angka den chu ei chang, ei in pum chun mihriam, ei in pum no chun tak boi.
Danginlamna chunchanga ei hong ti ta lak law, ei hnam in-relbawlna a ziaka awm ni ei nin tin nunna a hmanga awm thin ni la awm zel ding dan hei chunchanga chun ti ti hoi na anei loi hang tum zok rei.
Ei ti tak angkan, hnam dana in-relna a hin thil tha tamka an awm rual rualin thil dik zoiloi hom chu an awm sa den nghal. Mani hnam dan a inrel na that zia chu ei hoi pak, a thara hong tarlang ding ihman a boi. Chun, a dikloina kawng tiang ei hang thlir a chang chun, thil tamka hmuding chu an awm no, changhomsiala, a thaloi/dikloi na hei chun, a thatna/a dikna tam ka hei chu an hlia ta zawk a chang. Entir na dingin, hnam dana “Awm thiam loi hur ham thu”(Laws pertaining to Crime against women) dan ei I nei nih loi hong ihmang thin hei chunga chun inthuk taka ngaituana nei aloi chang chun, ma angkata dan hei dik zoi loina chu chiang fekan an lang. Nupang chunga thil tho sual hi mi tin ni hnam tin in a I soisel chem a chang ni an sual tu hei chu a nat aw chem nih atha-hnem aw chemin hrem an loi chang thin. Ei hnam dana chun ma angkata nupang chunga tho sual hei relna a hremna awm hei chu-nupang sual(Rape), tangka 500 ka lei a chawi ding, mi khatka chunglam (Gang rape) an loi chang chun, an dina tangka 500 ka lei an choi ding, ipa in nupang a sual hnunga a that chun(rape and murder) tangka 10000 ka a chawi ding, roirai inzoina dingin, nupang tang tawn(outraging modesty of women) lei chu tangka 200 a chang. Ma angkata hnam dan hnuaia hin kum izaka lai mo ei loi hong in rel tak chu ki hoi no a, ma angkata inrelna dan chunga hin mipui-vantlang hei lungril hom ki hoi no. Chun tuhmanin an lung awi loina rawl hom an loi sua lem chuang no chang phot ati, maleia atun ari ah ei hnam dana hmun a la dawng. Changrochu, mahei kapai khela chun, ma angkata in-relna dan khi ei sia nih tha hoina in a famkim/an awm in mo ei ngai? Keima mimal ngaidan ngot chun an awm nih a famkimin ki hoi no. An awmna khela, ei manmasi na in imo ati? Ei sia nih tha hoina/ngaituana in imo ati?
Delhi khawpui a bus sunga nunghak khatka ipa rualin an hnuam hena, an manmasi loi aw chemin an hen hnungin, a thi sawn in lampuia an pai ta rak a chang. Ni izaka hnung mo chang chun ma nupang chu thi hom athi. Ma chanchin hi Darlonh nai tamkan ei hoi nih ei hmu. Mi then tamka chu, ma angkata nupang ipa hmangin hen in a hom leiin nih a nunna a chan leiin ei ning hom a thik ke ring. Awm hom an awm hrim ti roi unai hei? A chang nawle atun, ma nupang hnuam hena that Ipa rual hei chu an dina tangka 500 ka “Nupang sual” lei inchawi tirin nawle mo tangka 10000 ka tual that lei inchawi tirin roi-rai loi hang inzawi dingin awm ta siala ma angkata dan nih roirelna chu inka tawkin mo pom thlak chang ati? Darlong nupang hei laia mi izakan mo ma angkata dan nih roirelna chu lunril takan pawm anti? Ei in mihriamna chu ei that hmaka chu pawm in tak thil a chang. Maleiachun, ma angkata in-relna dan khi chu nupang hnem-hnuai na bak ihman achang in ki hoi no. Ei hnam dan ziak pu/siam tu hei chun I angkata thlirna inpu a ma achunga angka hnam inrelna dan hi an loi in lut mo chu ki hoi naw, changhomin ma dan khin ei hnam laia nupang dinghmun/hlutna chunga nansa vaikan zawna a thlung?
A chang nawle atun, ei hnam inrel bawlna dan hei laia awm “nupui-pasal inmak in then dan”(Bung 9 na) chunga chun ngaituana loi hang nei nawk rei. Chun ma angkata inmak-inthen na dan hei laia thil hoi hmasak dinga poimaw a inlang hei chu mahei hi an chang:-Mak tha, Faruang, Uire. Ma thil inthum ka hei lai homa hin Maktha hi hoi tul chemin an lang. A changing imo a chang ma ”Mak tha” ei loi hong I ti thin hi?
Darlong hnam dan chun, nupangin an pasal hei mak thiam na dan an nei no. Ipa chai in nupui mak thiam na dan a nei. Darlong ulian tawng chun, “Nupui khatka ma rawh, Sanghal khatka that rawh”, anloi ti thin a chang. Ma awmzia chu, Ipa chang in-hawina (Sin-siana) chu, nupui khatka lua ima a, sanghal khatka tal that ve loi pu chu, Ipa chang na nei loia in ngai vena a chang. Ma angkata Ipa in a nupui a mak thei na chu “Mak tha” a chang. Mak-tha chu tangka, Ipa in a nupui kua lai a mak huna, a i pek thin chu aloi chang. Nupui-pasal an in zawm na a sat hman chu a chang ei iti chu. Ma dung zui chun maktha chu, Darlong Ipa hei ding chun dan hmanga peka awm thunei na a loi chang.
Thuneina na tawng bai ki hong ti a, thil khatka ki lung rila hong awm zwk chu, Muslim Ipa(Pasal) hei in an nupui kua lai chu asan ihman, tuhman hrilfia tul loin an ma thei. Changin ma ding chun imo an tho a tul? Ihman an tho a tul no, voi 3ka ‘talak’ (Talak, talak, talak) ti tawngbai chu an nupui hei hma a an ti an ngai. Ma zoi chun, a nupui chu ama nghal a pawm a chang thin, a awi chun nupui dang hom ava nei nawk thei aching mazoi chun. Ei hnam dana awm “Mak tha” hom chu Muslim hei dana awm “talak” e i ti rek chun an hlat hnekin an nai ki ringhnel no. Chun, “Mak tha” chang rise nawle Muslim hei “Talak” changrise, mahi nupang hei chun an lek thei naw, ipa hei chai in anin lek thei.
“Faruang” ti tawngbai hin, nai anu laka la thlei loi nih kum inthum ka la kai loi chu an hoi tir a chang. Changhomin, hnam dana inziak “Faruang” chun a hrilfia tum pu zawk chu, kumin thum hnuai nai kara inkhamin Ipa in a nupui a mak chun, kumin thum ka nai Faruang(fak hman) apa in anu a dawnpu hnianga a chawi ding a chang. Nai chu kumin thum la kai loi a chang phot chun kumin thum fak hman chu a thlukin a chawi ding.
An thum na a chun, ‘Uire’ ti tawng bai laksuakna chu “Ui pui hur, uithlang khatkan a hur an mong tir chel loi thu a tang achang. Nupang om theiloi pu in a pasal dam maika pasal dang arukin anei chu, pasal khatka tawng khop loi, uipui hur angka an tina a chang. Darlong hnam zia-dan chun, Ipa khatka nih nupang khat ka nupui pasal innei ti loi chu nupui inthuam, pasal inthuam dan a om no. Maleiachun, pasal kualai om chunga nupangin pasal dang anei chun a pasal nei chu a Uire achang. Chun, “Uire” tawngbai hi nupang hei chung chaia hmang thin aloi chang, changhomsia atun hun a chun ipa hei chung homa tik mo chang chun ei hmang.
A chunga “Darlong nupui-pasal inmak inthen dan ei hong i ti ti a inthokin imo ei hoi thei, ei ngaitua thei? Dan hi chik rise lian rise, inthuk rise, inthuk no rise, thil tamka an pu thin, ei hoi pak ke ring. Ma angkata hnamdan loi ziak pu hnam Upa/ulian hei chu atun ei lai a tu hman an awm ta no. Changhomsiala, ma hun laia thil an loi ngaitua dan hei chu an thiang tawk loi nih in thliarna a sip ti chu a zena hong hrilfia a tul ta naw. Asan chu, nupang chu mihriam dinghmun dik taka an loi in ngir ngai no a chang, machu a chunga hnam dan ei hong ti ti na achun chiang takan an lang. Chun, inkata mo nupang chu mihriam dinghmun dik taka an loi in ngir loi chu ei hoi no rual rualin thil dang dai ava chang ta zawk. Hnam dan an loi ngaitua tan hei han ei laia lekha thiam na, chang kang na, mimal zalenna dan nih chanpual thu hei chungchanga hoi na/varna a la thlasam ti hom chu ringhnel ding a awm no. Changrochu, kum tamka hnungin, Kristian thu awi ei chang hnungin, khawvela varna, dan hrang hrang hei hoina ei nei hnung homin, ei laia nupang dinghmun a chun thlakin thleng na tam ka chu hmu ding ala boi. Mahi vanduai na mo ki ti ding awle ei danginlam na mo ki ding, ki hoi no? Ei hnama/tualsunga nupang dinghmun chu “Thil(Commodity with price tags) hman nei” angka mai a chang. Asanchu, nupang ding chun pasal-in a pan pu hom, Nu-pa ina kir khir pu hom, nai farah in-thawk pu ding hom nawle mo hnuam henna tawp-khawk tawng pu ding homin, a hlutna nih a-roi chu tangka nai in inta in a awm thin.
Makhel homa chun, hnam dana inrel-bawlna hnuaia nupang dinghmun chungchanga thil tamka ti ding ala awm. Ki hong ti rit chun a siar hei loi hnong ei ti, a sanchu mahi thudik a chang homin ti ti hoina ei nei thin loi na hmun chem a chang, machu insung/pawl/hhnam angkan chang rise nawle koihran/ringtu angka homin chang rise. Hnam dan chunga ma angkata ki hong inziak leiin mi thenka huat na tui ki loi in-sil hom chun mak ti ding ihman a boi.
(N.B-AN ZIAKTU HI RENGRAMA POLICE DEPARTMENT A SIN A CHANG. A CHUNGA IN ZIAKA OM THIL KHI KEIMA MIMAL NGIATUANA DUNGZUIA HONG I TARLANG A CHANG, MIMAL/HNAM/KOIHRAN KI LOI CHING NA LEIIN LUNG AWILOINA THLUNG AN AWM CHUN AN NI HOI THIAM KE AWI.)

1 comment:

  1. Earn while blogging... Contact Blogger expert to upgrade your blog. Call 08638676841 Get darlongbukpui.com

    ReplyDelete